"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

teurs - als aan het begin van de negentiende eeuw - per onderwijsniveau met
de bewindsman over onderwerpen die voor het betreffende onderwijsniveau
relevant geacht werden. Enkele weken voor de jaarvergadering gaven zij aan de
afdeling onderwijs, die de vergadering moest organiseren, de onderwerpen op
welke ter sprake dienden te worden gebracht. Doordat de minister van binnen-
landse zaken "ten gevolge van andere ambtsbezigheden niet" steeds "bij
magte" was "de vergadering onafgebroken te leiden" (NJB 1858, 1), wees hij
een van de inspecteurs als plaatsvervangend voorzitter aan.
Hoewel de inspecteurs van het lager onderwijs in hun inspectieraad invloed
konden uitoefenen op het onderwijsbeleid, hebben zij dat over het algemeen
nagelaten. Slechts moeizaam kwamen ze tot beleidsvoorstellen. Het kostte hun
moeite tot eensluidende uitspraken te komen. Onderling verschilden de inspec-
teurs nogal eens van mening en ze kwamen daar ook met stelligheid voor uit.
Vooral hun bijdragen aan de pedagogische zorg leidden tot misverstanden met
het ministerie van binnenlandse zaken. De notulen van de jaarlijkse vergaderingen
van de inspecteurs van het lo toonden een behoefte tot verregaande detaillering
van de aan de orde gestelde problematiek. Daarbij werd de grote lijn uit het oog
verloren. Vooral hun verschillen van opvatting werden breed uitgemeten. Slechts
moeizaam kwamen de inspecteurs tot eenheid van inzicht. Dat was er de oorzaak
van dat de jaarlijkse bijeenkomsten van de inspecteurs van het lo gedurende de
periode van 1858 tot en met 1877 met een gemiddelde van bijna acht verga-
derdagen per vergadercyclus soms meer dan tien dagen achtereen in beslag
namen. De langste vergadering duurde in 1858 vijftien dagen, de kortste - in
1863, 1866 en 1872 - vijf dagen. Over het algemeen waren de jaarvergade-
ringen, naar het oordeel van de Drentse inspecteur - de vroegere schoolopziener -
Nassau, te lang. In 1865 merkte hij op - hij maakte er zelf vijftienmaal deel van uit
- dat "de jaarlijksche bijeenkomst der inspecteurs minder" "gerekt" (ABiZd 519)
diende te worden. Voor het onderwijs waren deze bijeenkomsten niet altijd zin-
vol; de pedagogische zorg verkreeg geen prioriteit. Met name het lid van een
plaatselijke schoolcommissie H. Hemkes uitte kritiek op de vergadering van de
inspecteurs van het lo. Hij meende dat de bijeenkomsten meer praktijkgericht
hadden moeten zijn en zich hadden moeten bepalen tot onderwijskundig-didacti-
sche vraagstukken van de basisvaardigheden (Hemkes 1870, 37 e.v.).
Van onderling overleg tussen de inspecteurs van het mo is niets bekend,
maar Verondersteld moet worden - er zijn vele aanwijzingen voor - dat de
248