"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

eperken tot "instellings- c.q. discipline overstijgende onderwerpen" (ARIKU,
Evaluatie inspectie HO 1986/90, 4). Het ho werd geacht "een zelf regulerend
systeem" te zijn met de kwaliteit van het onderwijs "als de voornaamste
regelvariabele" (ARIKU, Beleidsplan HO, 26 juli 1990, 1). Inspecteur H.
Bosman formuleerde in 1990 de merkwaardige situatie, waarin het rijksschool-
toezicht van het hoger onderwijs inmiddels verzeild was. Hij vond het verstan-
dig af te zien "van het zelfstandig en op eigen initiatief formuleren van een
kwaliteitsoordeel over een instelling, sector of studierichting van een individu-
ele hogeschool". De hierbedoelde onderwijsinstellingen zouden, naar het oor-
deel van inspecteur Bosman, een dergelijk optreden van de inspectie van het
ho niet accepteren. Een "ambtelijk lichaam als een rijksinspectie" (ARIKU,
memorandum, 26 maart 1990, 1), zo stelde hij, diende zich te onthouden van
waardeoordelen omtrent afzonderlijke onderwijsinstellingen. Het departement
van onderwijs bleek echter voorstander van een inspecteur die "met enige
regelmaat in instellingen verkeert en op de hoogte blijft van processen van
inhoudelijke aard ook in de micro-situatie" (ARIKU, Intern memorandum, 22
mei 1987, 3).
Voor het hbo lag deze regeling ook voor de hand. Sedert 1963 maakte
het deel uit van de sector van het beroepsonderwijs die opgenomen was in de
wvo. Het hbo was een vorm van voortgezet onderwijs, zoals ook in de intentie
van de wet op het nijverheidsonderwijs van 1919 was opgenomen. Het hbo
werd toen aangeduid als middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Het bestond uit
een groot aantal onderwijsinstituten waarvan elke instelling een voorberei-
ding bood op een beroep of een beroepengroep (Verlinden 1968, 19). In de
wvo werd het mbo echter aangeduid als hoger beroepsonderwijs. Het was een
statusverhoging waarvan in een grote variatiebreedte een achttal vormen van
beroepsonderwijs profiteerden met onder meer technische scholen, scholen
voor agrarisch onderwijs en sociaal-pedagogische scholen. Inspecteurs contro-
leerden en evalueerden de werkzaamheden van leraren en leerlingen teneinde
op de hoogte te zijn van de toestand van het onderwijs. Ze bezochten de
instellingen voor hbo en overlegden met de directie. Zonodig namen de
inspecteurs contact op met het bestuur van de scholen. Het wo daarentegen
kende een grote mate van autonomie. Het college van curatoren en de senaat
waren de twee belangrijkste bestuursorganen - de "duplex ordo" - waarvan
het eerste de zorg had voor het financieeladministratieve beheer van de uni-
767