"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

waren ook niet deskundig, maar verondersteld mocht worden dat zij, aange-
nomen dat zij ooit onderwijzers waren, dichter bij deze leerlingen stonden dan
oud-leraren die inspecteurs geworden waren. Evenals de berichten van de
rijksschooltoezichthouders van het lager onderwijs over het onderwijs van
hierbedoelde scholen waren de berichten van de inspecteurs van het middel-
baar onderwijs louter mededelingen van wat ze hadden waargenomen. Zij ont-
hielden zich van beoordelende commentaren. In zijn onderwijsverslag van
1865 meldde inspecteur Staring dat het Groningse Instituut voor Doof-
stommen zich "met alle macht toelegt, om het leeren spreken en het op de lip-
pen aflezen der gesproken woorden" aan de leerlingen te onderwijzen. De
"gebarentaal" werd "niet meer dan volstrekt noodig is" (ABiZd 516, exh. 6
juni 1865, 9) aangeleerd. In 1867 deelde hij, na weer een bezoek gebracht te
hebben aan het doofstommeninstituut, mee, dat "nergens voor de ontwikke-
ling dier ongelukkigen zooveel zorg wordt gedragen als in" Nederland, "waar
geen enkele, voor onderwijs vatbare doofstomme, van eene voldoende oplei-
ding verstoken behoeft te blijven" (ABiZd 605, exh. 26 oktober 1867, 98).
Onderwijsinspecteur Steyn Parve berichtte in 1865 over de "Inrigting voor
Doofstommenonderwijs" te Rotterdam slechts dat "zij in een bloeijenden toe-
stand" (ABiZd 521, exh. 31 juli 1865, 85bis, 74) verkeerde. Het getal van
eenenveertig meisjes en drieenvijftig jongens was daarvoor voor hem voldoen-
de aanwijzing. In 1867 vond hij het onderwijsinstituut nog steeds "eene
voortreffelijke inheriting" die hij bezoeken moest, omdat ze vielen "onder de
bepalingen betreffende het middelbaar onderwijs" (ABiZd 604, exh. 21 okto-
ber 1867, 124, 166). Er sprak geen betrokkenheid uit. Inspecteur Steyn Parve
en zijn collega-onderwijsinspecteurs verrichtten hun inspectorale verplichtin-
gen. In 1910 berichtte inspecteur J. Campert over het Blindeninstituut te
Amsterdam, dat hij in "alle klassen het onderwijs had gevolgd" en dat hij daar-
bij "veel belangrijks" had gezien. Vooral "de uitkomsten van handenarbeid"
leken hem "zeer goed. Lezen werd", blijkens zijn observaties, "geleerd zoo dat
het was of meer op het mechanische werd gelet en minder op den zin van het
gelezene" (ABiZf 415, exh. 20 januari 1911, 346, H.M.O.). Over het
Doofstommeninstituut "Effatha" te Dordrecht wist zijn collega-onderwijsin-
specteur G.H. Coops in 1917 niet meer te melden dan dat de school "wel in
bloei" (ABiZf 415, exh. 22 januari 1918, 1207 O) toenam. Uit de verslagen
van de inspecteurs bleek dat deze vorm van onderwijs bij het rijks-
336