"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

taak, een controlerende taak en een informerende taak. Het geheel van taken
van de inspecteurs van de derde laag was omvangrijker dan dat van de hoofd-
inspecteurs - en de inspecteur-generaal - van de tweede laag, zij het dat de
informatie van de inspecteurs beperkt bleef tot het ressort waarover zij ieder
afzonderlijk het toezicht uitoefenden. Genoemde visiterende, controlerende en
informerende taken waren niet toegewezen aan de hoofdinspecteurs.
De visiterende taak omvatte het bezoek aan scholen, waarbij van de
waarnemingen in de school en de observaties in de klas aantekening gehou-
den moest worden. Deze informatie stelde de hoofdinspecteur in de gelegen-
heid voorstellen te doen met betrekking tot de eerdergenoemde "verbetering
en de bloei van het lager schoolwezen" (Idenburg 1964, 296). Schoolbezoek
was, volgens inspecteur Van der Velde, voor de inspecteur het "essentiele van
zijn taak". Hij werd daarbij geassisteerd - een privilege dat aan het inspec-
toraat van het middelbaar onderwijs en voorbereidend hoger onderwijs ont-
brak - door leden van het rijksschooltoezicht van de nog nader aan te geven
vierde laag. De controlerende taak was gericht op het toezicht op de naleving
van de wettelijke voorschriften en de uitvoering van de legislatieve verorde-
ningen door het onderwijzende personeel. Voor alle inspecteurs gold de con-
trole op de "zogenoemde stipte naleving van de wet" als een noodzakelijke,
maar, naar het oordeel van inspecteur Van der Velde, niet steeds het aange-
name onderdeel van de werkzaamheden van het rijksschooltoezicht. Niet
iedere onderwijzer en niet iedere leraar hield zich aan de gestelde regels. Het
ontbrak de rijksschooltoezichthouders evenwel aan sancties om hun verma-
ningen kracht bij te zetten. Corrigerende maatregelen tegen onderwijzers en
leraren die de wet niet uitvoerden, waren, naar het oordeel van inspecteur
Van der Velde, niet voorhanden, een situatie die het efficiente optreden van
het rijksschooltoezicht belemmerde. De rijksschooltoezichthouders moesten
het hebben van persoonlijk gezag. Ze konden de afwijkingen van de wette-
lijke voorschriften door het onderwijzende personeel ook nauwelijks voorko-
men, mede doordat de hier bedoelde activiteiten van de leden van het rijks-
schooltoezicht bemoeilijkt werden door de "nimmer stoppende stroom van
nieuwe wettelijke bepalingen, van wetswijzigingen en van wetsinterpretaties"
(Velde 1947, 117 e.v.), zoals inspecteur Van der Velde kritiseerde. De rijks-
schooltoezichthouders werden er vooral door dit laatste aan herinnerd te
participeren in een administratieve functie van het ministerie van onderwijs.
424