"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Na de lagere school kwamen voor leerlingen die vervolgonderwijs wilden
volgen, een school beschikbaar voor mulo, voor mo en voor beroepsonderwijs
(bro). Rijksschooltoezichthouders inspecteerden lagere scholen en scholen voor
mulo. Voor bewaarscholen waren er geen wettelijke regels, op grond waarvan
er ook geen schoolopzieners voor het bewaarschoolonderwijs benoemd wer-
den. Inspecteurs van het middelbaar onderwijs hielden toezicht zowel op insti-
tuten voor algemeen vormend middelbaar onderwijs als op middelbare scholen
die in het bijzonder gericht waren op beroepsonderwijs, zoals landbouwonder-
wijs, nijverheidsonderwijs en zeevaartonderwijs. Deze ontwikkeling lag in de lijn
van de verwachtingen, want reeds sedert 1817 hield de landelijke overheid zich
in juridisch-legislatieve zin bezig met vormen van bro (Dodde 1991b, 255 e.v.).
In genoemd jaar was namelijk een koninklijk besluit in werking getreden, dat
steden dwong onderwijsmogelijkheden voor bro in het leven te roepen voor
leerling-deelnemers die overdag in een bedrijf werkzaam waren (Goudswaard
1981, 104 e.v.). Aan een afzonderlijke inspectie van het beroepsonderwijs werd
nog niet gedacht. Voorlopig werden de scholen voor bro geplaatst onder het
schooltoezicht van het middelbaar onderwijs. Pas in achtereenvolgens 1899 en
1913 werden er inspecties voor middelbaar onderwijs opgericht die in het bij-
zonder aandacht moesten besteden aan respectievelijk nijverheidsonderwijs en
zeevaartonderwijs. Het landbouwonderwijs kende deze situatie al eerder. In
1863 werd er een rijksschooltoezichthouder van het middelbaar onderwijs
aangesteld met een bijzondere opdracht voor landbouwonderwijs.
Het rijksschooltoezicht van het middelbaar onderwijs had aanvankelijk
een brede opdracht. Behalve aan het algemeen vormende voortgezet onder-
wijs en het beroepsonderwijs diende het tevens aandacht te besteden aan de
toenmalige - vier - scholen voor speciaal onderwijs, zoals instituten voor blin-
den en instellingen voor doven en slechthorenden. Een commissie bestaande
uit drie inspecteurs van het lager onderwijs was namelijk in 1857 tot de con-
clusie gekomen dat deze vorm van onderwijs van "therapeutisch onderwijs"
en "genezingsonderwijs" (Graas 1996, 28 e.v.) niet thuishoorde bij het lo.
Zeven jaar later - in 1864 - kreeg deze vorm van buitengewoon onderwijs
(buo) of speciaal onderwijs (so) een plaats bij het toezicht van de onderwijs-
inspectie voor middelbaar onderwijs. Daaraan werden in 1867 toegevoegd
- twee - scholen voor idiote kinderen. Een afzonderlijke onderwijsinspectie van
het buo met een inspecteur werd pas in 1921 in het leven geroepen.
240