"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

nemen. Schoolopziener Blaupot ten Gate wees er in 1860 op, dat kinderen
verre van regelmatig naar school gingen en dat ze op jonge leeftijd de school
weer verlieten (ABiZd 359, 6). Het absolute schoolverzuim - de kinderen gin-
gen in het geheel niet naar school - was gering, maar het relatieve schoolver-
zuim - de leerlingen gingen onregelmatig naar school - bleek een welhaast
onoplosbaar probleem. Berekend werd dat alle kinderen in de leeftijd van zes
tot twaalf jaar ongeveer vier jaren op een school stonden ingeschreven, maar
dat ze door veelvuldige afwezigheid slechts omstreeks tweeeneenhalf jaar
daadwerkelijk onderwijs volgden (Veld 1986, 49). De schoolopzieners bepleit-
ten in hun jaarlijkse onderwijsverslagen voortdurend beperking van deze vorm
van schoolverzuim, dat zich, volgens inspecteur J.H. Behrns, voordeed onder
"kinderen uit den werkenden stand, vooral ten platten lande in de bouwstre-
ken" (ABiZd 478, 8), maar ook "fabrieken", zo vermeldde het onderwijs-
verslag van de landelijke overheid over 1860, "trokken" de "kinderen te vroeg
van de school" (OV 1860, 89). "In de steden, vooral de grootere," zo bericht-
te inspecteur Kreenen, "is het schoolverzuim, of Never het ongeregeld school-
gaan voor enkele maanden" (ABiZd 562, 3) veel minder. Het platte-
landsonderwijs kon veel schoolverzuim registreren, vooral in de oogsttijd.
Overigens kon inspecteur Kreenen voor dit schoolverzuim wel enig begrip
opbrengen. Zolang "de kinderen", zo schreef hij in zijn onderwijsverslag over
het jaar 1864, "door het verzuimen der school met veld- of fabriekarbeid iets
kunnen verdienen om de sobere huishouding te schragen, kan men niet ver-
wachten dat behoeftige ouders dit voordeeltje van de hand zullen wijzen, en
de ontwikkeling der kinderen daarboven zullen stellen" (ABiZd 524, 3). Er
waren echter ook andere redenen waarom kinderen niet regelmatig naar
school gingen. Inspecteur Kreenen deelde mee dat het "mindere getal van
schoolgaande meisjes" onder meer "zijnen oorsprong" had "in de niet onge-
wone meening, dat meisjes zoo veel niet behoeven te weten". Ook was er "de
gewoonte om ze vroeg tot allerlei huisselijk werk te gebruiken" (ABiZd 524,
5). De Limburgse inspecteur L. Robbe meende in 1866 dat er wat betreft de
oorzaken van het schoolverzuim sprake was van "ingewikkelde kwalen" "voor
welker genezing maar weinige en dan nog zeer langzaam werkende middelen
aan te wenden zijn" (ABiZd 572, 2). Leerlingen moesten met vermaningen
gestimuleerd worden regelmatig naar school te komen. Ook zouden "in de
scholen" "prijsuitdeelingen" dienen plaats te vinden voor die leerlingen "die
279