"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Naast plaatselijke protectie van de status van de Latijnse school was er
provinciale bescherming. Naar het inzicht van met name de gewesten Holland
en West-Friesland moest hier bedoelde vorm van onderwijs binnen het gehele
land wat betreft de inhoud gelijk zijn. Met andere gewesten bepleitten zij een
inhoudelijke onderwijscentralisatie. De academische instellingen die sedert de
zestiende eeuw deel uitmaakten van het Nederlandse schoolsysteem, vorder-
den een uniform onderwijsprogramma van de Latijnse scholen. De cognitieve
ontwikkeling van de aanstaande studenten waarvoor de beheersing van het
Latijn maatstaf was, dienden niet te veel uiteen te lopen. Het werd wenselijk
geacht dat er in de Nederlanden per stad een Latijnse school was met een
onderwijsprogramma gericht op academisch onderwijs. De opdracht: een
Latijnse school per stad bleek geen onmogelijke opdracht. De meeste plaatse-
lijke commissies slaagden er in - soms met enige moeite (Bot 1955, 70) - het
onderwijs in de Latijnse taal in hun gemeenten op een school - de Latijnse
school - te verenigen. Sedert omstreeks 1570 waren na een periode van onge-
veer vijfentwintig jaar de bijzondere scholen of particuliere onder-
wijsondernemingen die onderwijs gaven in de beginselen van het Latijn, opge-
heven. Er waren in het vervolg nog slechts stedelijke - openbare - instituten
voor klassiek onderwijs.
Na de oprichting van een hogeschool te Leiden in 1575 werd in 1580 op
een bijeenkomst met enkele hoogleraren van de Leidse hogeschool door een
aantal rectores van Latijnse scholen en enige leden van het bestuur van de
gewesten Holland en West-Friesland besloten voor de Latijnse scholen een
grammatica ten behoeve van het hoofdvak Latijn voor te schrijven "opdat also
in der leere gelijckheyt in alien scholen gehalden werde" (Bot 1955, 71). Bij
het gebruik van de Latijnse taal - in het bijzonder op de hogeschool - was in
verband met de communicatie tussen hoogleraren en studenten eenheid van
uitspraak en eenheid van syntaxis noodzakelijk. Het zou communicatieproble-
men op de universiteiten, waarvan veelvuldig melding werd gemaakt, kunnen
voorkomen. De colleges werden namelijk in het Latijn gegeven, zij het met uit-
zondering van aan universiteiten verbonden aanvullende beroepsopleidingen
in onder meer "duytsche mathematicque" (Winter 1988, 15 e.v.) voor militaire
en civiele technici (Dodde 1993, 42). De hoofdstudies medicijnen, rechten en
theologie vereisten evenwel kennis en beheersing van de Latijnse taal (Dodde
1997,91).
73