"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

De auteur heeft bergen werk verzet. De ontsluiting van archieven en docu-
mentverzamelingen van instances en personen bleek lastig, ook al doordat mate-
riaal ontbrak of niet systematisch was gearchiveerd. Een groot aantal geschriften
van vele auteurs is bestudeerd, waaronder talloze verslagen van individuele inspec-
teurs over een periode van 200 jaar. Prof. Dodde heeft daarnaast met vele levende
"getuigen" gesproken. Het resultaat is een werk, dat indruk maakt door de vele
feiten die zijn geboekstaafd, niet zelden in de vorm van citaten uit onder meer
inspecteursverslagen. De auteur heeft er daarbij voor gekozen zijn aanloop te
nemen in het toezicht op het onderwijs, zoals dat ook voor 1801 werd uitgeoefend
door toezichthouders die niet van staatswege werkten.
De auteur besteedt vrij veel aandacht aan de verwevenheid van het werk van
de inspecteurs uit de negentiende eeuw en de eerste decennia van de twintigste
eeuw met de wording van het Nederlandse onderwijsbestel en het Nederlandse
onderwijssysteem. Het lijkt er soms op dat de auteur met een zeker heimwee
schrijft over de tijd dat een inspecteur behalve als toezichthouder in engere zin
deze functie in combinatie met andere taken kon uitoefenen, zoals die van leer-
boekschrijver, schoolbegeleider, leerplanontwikkelaar, stichter van kweekscholen
voor onderwijzers, actief lobbyist voor een bepaalde onderwijspolitieke opvatting,
adviseur van wethouders en decent aan bijscholingsactiviteiten. Soms moesten die
taken vervuld worden, doordat er (nog) geen voorzieningen waren, die nu als van-
zelfsprekend worden beschouwd. Daarnaast gaat de auteur in op de relatie van
inspecteurs met de beleidsvorming aangaande onderwijs in en rond de betreffende
ministeries. Mede in verband daarmee is er veel aandacht voor de inrichting van
de organisatie Inspectie van het Onderwijs in de loop der tijden, evenals voor de
zeggenschap van de minister over de Inspectie en de inspecteurs, alsmede voor
wat de auteur aanduidt als "lagen" in het Rijksschooltoezicht.
Bij de beschrijving van deze problematiek heeft de auteur keuzen gemaakt,
die in de begeleidingscommissie niet zelden tot discussie hebben geleid. Dat geldt
in nog sterkere mate voor de keuzen die hij heeft gemaakt bij zijn behandeling van
de meest recente periode in onze geschiedenis, namelijk de tijd vanaf 1968. In dat
gedeelte wordt naar de mening van de huidige inspectieleiding wel erg sterk de
nadruk gelegd op de (re-)organisaties in de afgelopen decennia, hoewel die op
zich zelf wel van belang geweest zijn.