"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

- leverde in enkele gevallen spanningen op tussen het rijksschooltoezicht en de
gemeentelijke inspectie. Er deden zich herhalingen voor, maar er waren ook
beoordelingen en waarderende uitspraken van zowel het rijksschooltoezicht als
van de gemeentelijke inspectie die diversiteit vertoonden. Volgens hoofd-
inspecteur van het lager onderwijs Wielinga werd er "van weerszijden voort-
durend naar een goede samenwerking gestreefd", terwijl inspecteur van het
lager onderwijs A.E.B. Omloo van de inspectie van het lager onderwijs te
Enschede mededeelde dat "medewerking met het rijksschooltoezicht" verze-
kerd was, "wanneer de inzichten van rijks- en gemeente-inspecteur" overeen-
kwamen (OV 1925, II, 69). Op den duur kwamen er evenwel in toenemende
mate misverstanden voor, hetgeen ertoe leidde dat de toezichthoudende func-
tie van de gemeentelijke inspecteur teruggedrongen werd. Gestipuleerd werd
dat het toezicht aan de rijksonderwijsinspectie toekwam. In de loop van de
jaren werd de toezichthoudende functie van de gemeentelijke inspectie zelfs
vervangen door de zogenoemde bijstandsfunctie. De gemeentelijke onder-
wijsinspecteur assisteerde de wethouder van onderwijs bij zijn aandacht voor
de gemeentelijke onderwijsinstituten. De bijstand van het gemeentelijke
inspectoraat richtte zich op "het gebied van de pedagogiek en de didaktiek en
dit alles niet alleen in theoretisch, doch ook in praktisch opzicht" (Haakmat
1979, 375). De inspecterende activiteiten van het schooltoezicht van de
gemeentelijke inspecteur maakten gaandeweg plaats "voor begeleidende,
consulterende, adviserende, innoverende en stimulerende werkzaamheden".
De rijksschooltoezichthouder bleef onderwijscontroleur en onderwijsevaluator.
De gemeentelijke onderwijsinspecteurs namen - als school- en onderwijsbege-
leiders - de pedagogische zorg voor het plaatselijke onderwijs op zich, zoals
het "ondersteunen van scholen bij het vinden van wegen en procedures met
betrekking tot veranderingsprocessen" en het "stimuleren van individuele
scholen tot verandering in een door het schoolbestuur gewenste richting"
(Detering e.a. 1988, 236). Ze leek een aanvulling op de pedagogische zorg
van het rijksschooltoezicht.
De spanningsrelatie tussen het rijksschooltoezicht en het gemeentelijke
schooltoezicht was niet de enige spanningsrelatie waarmee het gemeentelijke
schooltoezicht geconfronteerd werd. Ondanks een duidelijke afbakening van
werkzaamheden tussen de juridisch-administratieve sector en de onderwijs-
kundige sector van de gemeentelijke bureaucratic ontwikkelde zich tussen
438