"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

hun aanwezigheid kregen de leerlingen steeds weer de gelegenheid het
geleerde te reproduceren. Dat was ook het geval tijdens het eindexamen. Er
werd als vanouds veel uit het hoofd geleerd. De uitkomsten van deze geheu-
genactiviteit - als ze tenminste bevredigend waren - beviel de leden van het
curatorium goed. Het gaf immers aan hoe verantwoord de door hen toenter-
tijd voorgedragen leraar te werk ging.
Als afsluiting van het eindexamen werden tijdens een promo-
tieplechtigheid door de leden van het curatorium aan de meest succesvolle
leerlingen prijsboeken uitgereikt. Een dergelijke bijeenkomst werd veelal
gehouden in een kerkgebouw. Daarbij was "een talrijke schare toehoorders"
(Esseboom 1995, 383 e.v.) aanwezig, die op de plechtigheid geattendeerd was
door aanplakbiljetten in de stad en thuis bezorgde uitnodigingen. Het musice-
ren door een orkest maakte de bijeenkomst tot een indrukwekkend evene-
ment. Het verluchtigde de gehouden toespraken die betrekking hadden op
voor de Latijnse school actuele onderwerpen. In 1790 sprak de rector van de
Dordtse Latijnse school over de betekenis van levende en dode talen. Het was
in verband met de groeiende belangstelling voor het onderwijs in de moderne
vreemde talen een belangrijk thema. Ook enkele leerlingen hielden een toe-
spraak die over een minder actueel onderwerp handelde. Meer willekeurige
thema's werden door de leerlingen voorgedragen, zoals "de laudibus reginae
Hungariae in specie" en "de Hebraica Lingua matre omnium linguarum"
(Petersen 1985, 176) tijdens plechtigheden te Doesburg in 1744 en 1757. Het
waren gelegenheidstoespraken waarbij enkele leerlingen de mogelijkheid had-
den hun kennis van de Latijnse taal te tonen. Uiteraard waren de toespraken
tevoren nagezien door de rector van de Latijnse school. Het spreekt voor zich
dat ook een van de curatoren een rede uitsprak. Veel meer dan tot loftuitingen
over de hoge kwaliteit van het onderwijs op de plaatselijke Latijnse school
kwam hij niet. Het werd een propagandaspeech voor de school die door het
curatoriumlid gecontroleerd en geevalueerd werd. Duidelijker kon hun gericht-
heid op het mesoniveau van de school niet zijn. De afsluiting van de studie aan
Latijnse scholen was voor de leerlingen en hun ouders een, naar het leek,
langdradige, maar feestelijke gebeurtenis, waaraan de commissie van school-
toezicht voor de Latijnse scholen veel waarde hechtte.
80