"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

van het onderwijs aan. Commissies uit de provinciale besturen die zich in het
bijzonder dienden bezig te houden met de binnen de provincie gelegen scho-
len, namen deze administratieve zorg op zich. Een lid van deze commissies was
"speciaal" belast "met de zorg van het lagere schoolwezen en onderwijs"
(Hoorn 1907, 250). De administratieve zorg voor de afzonderlijke lagere scho-
len, de Franse scholen en de Latijnse scholen, was door de landelijke overheid
toegewezen aan de gemeentebesturen, diaconale besturen en particulieren. Zij
waren verantwoordelijk voor hun plaatselijke onderwijsinstituten.
De pedagogische zorg impliceerde aandacht voor het gemstitu-
tionaliseerde onderwijs. Het waren naast rijksschooltoezichthouders de plaat-
selijke commissies van schooltoezicht die hierbij een functie hadden. Zij dien-
den de kwaliteit van het onderwijzende personeel voor alle vormen van
onderwijs te bewaken. Onderwijzers en leraren mochten in morele zin geen
aanstoot geven. Daarenboven dienden ze vakbekwaam en voor het onderwijs
gekwalificeerd te zijn. Ook de onderwijsleerinhoud mocht geen weerstanden
oproepen. Het was niet toegestaan leerlingen kennis en vaardigheden aan te
bieden, die een dogmatisch-godsdienstige achtergrond hadden, zij het dat
hiervan de confessionele onderwijsinstituten waren uitgezonderd. In dit ver-
band werd door de rijksschoolopzieners en de commissies van schooltoezicht
aandacht besteed aan de lees- en leerboeken die op de scholen gebruikt wer-
den. De uitkomsten van de te houden schoolexamens waren aanwijzingen
voor de kwaliteit van het onderwijs. Soms waren de resultaten van de school-
examens zelfs een selectiemiddel voor vervolgonderwijs. Al deze taken van
pedagogische zorg waren overigens reeds eeuwen bekend. Ook een geregeld
en regelmatig schoolbezoek van de leerlingen was geen nieuwe eis.
Schoolverzuim moest, zoals sedert de zeventiende eeuw gebruikelijk, worden
tegengegaan.
Het agentschap van nationale opvoeding - later de afdeling onderwijs
van het ministerie van binnenlandse zaken - dat behalve voor de administratie-
ve zorg tevens verantwoordelijk was voor de pedagogische zorg, liet zich bij
zijn werkzaamheden bijstaan door twee inspecteurs van het onderwijs, een -
vanaf 1808 - voor het lager en voortgezet lager onderwijs en een - sedert
1815 - voor het onderwijs dat op Latijnse scholen gegeven werd. De aanstel-
ling van een inspecteur voor het academische onderwijs werd niet overwogen.
Het hoger onderwijs had in zijn curatoria een afdoend schooltoezicht.
108