"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

toekomst: een beschouwing over ontwikkelingen in en rondom de
onderwijsinspectie, juli 1998, 10 e.v.) wilde hebben en veelal ook had. Het
departement had weinig waardering voor het inspectoraat en zijn werkzaam-
heden. Op een congres over de "Inspectie of interne evaluatie" in 1986 werd
gevraagd, of aangetoond kon worden "dat door die inspecties problemen in
het onderwijs zijn verbeterd in de afgelopen jaren? Zijn de klachten", zo werd
gesuggereerd, "over de kwaliteit van het onderwijs vanuit allerlei maatschap-
pelijke groeperingen in ons land te verklaren bij een reeds jaren functionerend
onderwijsinspectiesysteem?" (Lips 1996, 122). Voor sommigen was het rijks-
schooltoezicht een overbodigheid. Minister van onderwijs L.M.L.H.A. Hermans
decide echter in 1998 mee, dat de "huidige positionering van de
onderwijsinspectie voldoet" (ARIKR, 4 September 1998, brief OCW 11 augus-
tus 1998, RZO/1998/34110). Van opheffing en vervanging door een onder-
wijskundig-didactische dienst, zoals in enkele Europese landen, waren geen
onderwerpen ter overweging. Veel eerder - 1981 - had een ambtenaar van het
ministerie van onderwijs immers al opgemerkt, dat afschaffen van het
rijksschooltoezicht niet mogelijk was. "We hebben toch een communica-
tiekanaal tussen beleid en veld nodig" (Ahlers 1981, 27), voegde hij aan zijn
opmerking toe. Een wijziging in de status van het rijksschooltoezicht lag even-
min voor de hand. Er diende gewacht te worden op een wet op het onderwijs-
toezicht (wot) waarvan de regering een voorstel op 5 juni 2001 aan de Tweede
Kamer stuurde. Deze wet zou de functionele onafhankelijkheid die vooralsnog
geregeld was per managementcontract van 1992, in een wettelijke regeling
opnemen. Het zou de inspectie de positie verschaffen die zij meende nodig te
hebben om, zij het onder verantwoordelijkheid van de minister van onderwijs,
de inspectorale taken in relatieve autonomie uit te oefenen. Het rijksschooltoe-
zicht zou weliswaar, blijkens artikel 2 van het voorstel, ressorteren onder de
minister van onderwijs, maar deze wettelijke regeling zou het rijksschooltoe-
zicht een status verlenen op grond waarvan de onderwijsinspectie in functio-
nele onafhankelijkheid aan "de ontwikkeling van de onderwijskwaliteit binnen
de kaders van de onderwijswetgeving" (HTK 2000/2001, 27783, 3,2 e.v) een
bijdrage leveren kon. In dit verband sprak minister Hermans over "externe
verzelfstandiging" en "interne verzelfstandiging". Het wetsvoorstel "beoogt
geen externe verzelfstandiging van de inspectie, maar een interne
verzelfstandiging", zo werd gesteld. De ministeriele verantwoordelijkheid bleef
812