"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

vakkenpakket aangeboden. Het aantal leerlingen dat na een toelatingsexamen
tot het middelbaar onderwijs kon worden toegelaten, was voor deze scholen
criterium voor succesvolle onderwijsverrichtingen. Er gingen echter weinig
leerlingen naar opleidingsscholen, in de eerste helft van de twintigste eeuw
ongeveer 4% tot 8% van de kinderen in de leeftijdsklasse van elf tot dertien
jaar (Dodde 1996c, 41). Het merendeel van de stadskinderen beperkte de
schoolcarriere evenwel tot zes jaren lager onderwijs, waarvan ook nog een
deel verzuimd werd. Voor hen was het onderwijsprogramma even beperkt als
dat voor plattelandsleerlingen.
4.7.2.3 Het onderwijsprogramma van het voortgezet onderwijs
De afstand tussen het lager onderwijs en het middelbaar onderwijs bleek
wat betreft de onderwijsleerinhoud te groot. Inspecteur van het middelbaar
onderwijs Bosscha wist in 1864, dat "de toelatingsexamens tot de burgerscho-
len" "over het algemeen de uiterst geringe kennis van de leerlingen hebben
aan de dag gebracht" (ABiZd 530, 145). Het onderwijsprogramma van met
name de bas'en moest worden aangepast aan de mogelijkheden van de
leerlingen, zij het dat het rijksschooltoezicht - in het bijzonder inspecteur Steyn
Parve - zich aanvankelijk tegen deze ontwikkeling verzette. Sommige scholen
richtten, zoals reeds werd aangegeven, voorbereidende klassen op. De ach-
terstand van het lager onderwijs moest worden ingehaald, wilden de leerlingen
met enig succes het onderwijs van de bas kunnen volgen. Nog in 1913 kenden
"scholen voor zeevaartkundig onderwijs", volgens een mededeling van inspec-
teur Van Alphen de Veer, "voorbereidende klassen" die "de gaping" overbrugden
die er bestond "tusschen hetgeen de leerling van het algemeen-vormend
onderwijs heeft behouden en het onderwijs op de vakschool" (OV 1913, I,
238). Bij de hbs en het gymnasium werd gesproken van overlading. Inspecteur
van de gymnasia Van Eyken wilde er niet van horen. Alleen leerlingen, merkte
hij in 1887 op, die weinig begaafd waren en ten onrechte op het gymnasium
terecht gekomen waren, klaagden over overlading. Had het toelatingsexamen
maar strenger moeten zijn, had inspecteur Steyn Parve al in 1866 met betrek-
king tot het toelatingsexamen tot de hbs opgemerkt (ABiZd 566, 90). Niet
alleen tot gymnasia, ook tot scholen voor mo werden leerlingen toegelaten die
daartoe niet geschikt waren. Als dit soort leerlingen, noteerde inspecteur Van
Eyken in zijn onderwijsverslag van 1887, "niet op de gymnasia werden gevon-
345