"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

verkorting woog niet op tegen het gegeven dat leerlingen bij het herstel van een
zevenjarige leerplicht enigszins beter voorbereid, maar in elk geval een jaar later
op de arbeidsmarkt een plaats zochten. Waarschijnlijk zagen met inspecteur Van
Hartingsveldt ook andere rijksschooltoezichthouders in dat de verlenging van de
leerplicht mede bedoeld was om de arbeidsmarkt te ontlasten. Veel leerlingen
gingen op twaalfjarige leeftijd op zoek naar een baantje. Het rijksschooltoezicht
vond het intrekken van de leerplichtverkorting dan ook een goede maatregel.
Inspecteur H. van de Weijer stelde in 1929, dat de jeugd door deze maatregel
enerzijds van "een langere en betere opleiding verzekerd" was, terwijl zij ander-
zijds "een jaar langer onttrokken" werd "aan den zwaren veldarbeid", waardoor
ze "een jaar langer van haar blijde jeugd genieten" (OV 1929/2, 143) kon.
Meer financieel succes had het tweede bezuinigingsmiddel, te weten de
verhoging van de leerlingenschaal. In elke klas van de lagere school moesten
met ingang van 1924 meer leerlingen opgenomen worden. Het aantal leerlin-
gen per klas van ongeveer 40 leerlingen werd te gering geacht. De leerlingen-
schaal voor het lager onderwijs werd gesteld op om en nabij 45 leerlingen per
onderwijzer, een maatregel die in 1928 weer ongedaan werd gemaakt. Toen
mochten er weer minder leerlingen een plaats aangeboden worden in de klas,
te weten het oude gemiddelde van 40. Bij het middelbaar onderwijs werd
achtereenvolgens in 1932 en 1934 de klassensplitsing gewijzigd van 26 leerlin-
gen naar 30 en van 30 leerlingen naar 32. De positie van leraar werd er even-
min als die van de onderwijzer aantrekkelijker op.
Om het werk in de overvolle klassen van de lagere scholen mogelijk te
maken, mochten kleine scholen met ten hoogste drie leerkrachten niet-opgelei-
de, onbevoegde assistenten als onderwijshulp aantrekken. Van deze mogelijk-
heid werd gretig gebruik gemaakt. In 1927 waren er op 757 kleine scholen 800
schoolassistenten (Meysen 1976, 142). De functie van schoolassistenten werd
echter in 1929 weer ongedaan gemaakt, te meer omdat 90% van de schoolhul-
pen bevoegde onderwijsgevenden bleken te zijn. Ze behoorden uiteindelijk tot
de grote groep onderwijzeressen en onderwijzers die zich een plek veroverd had-
den bij het lager onderwijs. Op alle onderwijsinstituten mochten namelijk om het
klassengemiddelde laag te houden pasgeslaagde onderwijzeressen en onderwij-
zers aangesteld worden. Het waren kwekelingen met een onderwijsbevoegd-
heid, de eerdergenoemde kwema's. Deze onderwijsgevenden werden, omdat ze
weinig onderwijservaring hadden ten onrechte gekwalificeerd - want ze waren in
551