"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

taak maar volbrengen, mogen ze verder doen wat ze willen. De een maakt dus
zijn sommen, de ander is aan taalwerk bezig". "Hier en daar waren wel kinde-
ren bezig met allerlei knoeiwerkjes, maar de taak werd afgemaakt", zij het dat
het "werk zelf" "er vrij slordig" uitzag. "De kinderen toch zijn op zich zelf hier-
aan bezig, worden niet voortdurend geleid en denken er niet aan het werk zoo
mooi mogelijk op te leveren" (OV 1933, 306). Ze misten klaarblijkelijk de diri-
gerende hand van de meester. De hoofdinspecteurs van het lager onderwijs die
de school van Groeneweg bezochten, beaamden de opmerking van hun inspec-
teur. Zij vielen de rijksschooltoezichthouder Vooren bij, die zich al eerder had
afgevraagd, of "leerlingen, die op een dergelijke school onderwijs hebben
ontvangen, later meer persoonlijkheid zullen bezitten dan andere" (OV 1933,
307). Hij betwijfelde het. Het leek het einde van deze vorm van onderwijs, een
einde dat ingeleid werd door inspecteur H. van de Weijer die in 1938 meende,
dat "het persoonlijkheidsonderwijs" niet "geroepen is, het klassikale systeem te
vervangen" (OV 1938, 307).
Meer vertrouwen leek er te zijn in het Daltonsysteem, temeer omdat het
in 1939 door hoofdinspecteur Van Nes Czn. positief beoordeeld was en eerder
al - in 1924 - door inspecteur Bigot en de zijnen gepropageerd. Het stelsel gaf
leiding aan de ontwikkeling van kinderen wier "verantwoordelijksgevoel niet
sterk genoeg ontwikkeld is" (Nes Czn. 1939, 23). Leerlingen verwerkten door
middel van taken de hun geboden leerstof. Er werd door vele inspecteurs met
enthousiasme geschreven over "daltoniseren" (OV 1938, 305) en "daltonisa-
tie" (OV 1932, 73), waarbij, zoals in het onderwijsverslag van 1943 bericht
werd, onder het begrip daltononderwijs een onderscheid gemaakt werd in
"daltoniseeren per leervak", "daltoniseeren per klasse" en "daltoniseeren per
school" (OV 1943, 128 e.v.). Daarmee was het takenonderwijs weliswaar
gebonden aan het klassikale onderwijs, maar tegelijkertijd werd door al deze
vormen van daltoniseren de zelfwerkzaamheid bevorderd. Het daltonstelsel
werd opgevat als een onderwijsstelsel met vrijheid als "voorwaarde voor de
innerlijke ontplooiing", schreef de Amsterdamse gemeentelijke inspecteur P.
Bakkum. Daarenboven bevorderde het takenonderwijs "de sociale vorming"
door de noodzaak van onderlinge samenwerking en "persoonlijke ontwikke-
ling" (Bakkum 1957, 21). De leerlingen kregen een taak waarop vermeld stond
wat van hen verwacht werd. Ze moesten studerend lezen, kregen opgaven te
maken, dienden vragen te beantwoorden, voerden opdracht uit en moesten
568