"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

zichthouders er zich niet aan gehouden hebben, maar gebruik hebben gemaakt
- bij schoolbezoek - van de mogelijkheid onderwijskundig-didactische aanwij-
zingen te geven en oordelen uit te spreken.
5.3.5 De vierde laag van het rijksschooltoezicht
Een geheel nieuwe laag binnen de hierarchie van het rijksschooltoezicht
vormden de schoolopzieners van het lager onderwijs, de adjunctinspecteurs
van het nijverheidsonderwijs en de controleurs van het nijverheidsonderwijs
(figuur 5.1). Het waren gesalarieerde leden van het rijksschooltoezicht, waarbij
voor de controleurs slechts een tijdelijk dienstverband gold.
5.3.5.1 Schoolopzieners
De sedert 1878 bestaande functie van niet-gehonoreerde arrondisse-
mentsschoolopziener van het lager onderwijs werd met ingang van 1921 afge-
schaft. Daarvoor in de plaats kwamen schoolopzieners die voor de uitoefening
van hun functie in dienst kwamen van de landelijke overheid. Zij oefenden
geen deeltijdfuncties bij het rijksschooltoezicht meer uit. Het werd een oplos-
sing geacht - die overigens reeds in 1878 overwogen werd - voor het gebrek
aan en het verloop onder de arrondissementsschoolopzieners. Inspecteur A.
Moens sprak zich tijdens het overleg over de conceptwet op het lager onder-
wijs van laatstgenoemd jaar in de Tweede Kamer uit voor gesalarieerde inspec-
teurs en districtsschoolopzieners. De functie van onbezoldigde arrondisse-
mentsschoolopziener wilde hij laten vervallen. Inspecteur Moens wenste twee
lagen van - gehonoreerd - rijksschooltoezicht van het lager onderwijs in plaats
van drie lagen waarvan een laag beschouwd werd als een erefunctie met een
kostenvergoeding. Zijn voorstel werd evenwel weggestemd (Feikema 1929,
86). De oude situatie van gesalarieerde inspecteurs en districtsschoolopzieners
en van niet-gesalarieerde arrondissementsschoolopzieners werd in 1878 voor-
alsnog gehandhaafd.
In 1911 kwamen de inspecteurs van het lager onderwijs - die zich sedert
1921 hoofdinspecteurs mochten noemen - met een soortgelijk denkbeeld als
dat van de toenmalige inspecteur en het Tweede-Kamerlid Moens. Op verzoek
van de minister van binnenlandse zaken hadden zij zich beziggehouden met de
reorganisatie van het rijksschooltoezicht van het lager onderwijs die na de
publicatie van het rapport van de Ineenschakelingscommissie verwacht mocht
428