"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

gerekend moesten worden, maar, omdat het onderwijs op de meeste Franse
scholen niet hoog genoeg lag, kregen ze in de eerste onderwijswetten een
plaats bij het lager onderwijs.
De verschillen die er bestonden tussen de Franse scholen, leidden een dis-
cussie in over vorm en inhoud van het middelbaar onderwijs. In 1814 berichtte
hoofdinspecteur Van den Ende dat het middelbaar onderwijs "onderrigt" zou
moeten geven "in de Latijnsche en Grieksche talen, en daartoe behoorende
wetenschappen" (ABiZb 30, Denkbeelden 13), waarbij gedacht werd aan
geografie en historie van de oudheid en aan "wiskundige wetenschappen, ge-
schiedkunde, aardrijkskunde en hedendaagsche talen; met een woord" aan "al
datgene wat den beschaafden man maakt, en zonder welke geen geleerde een
beschaafd man is" (ABiZb 30, Verslag 4). Middelbaar onderwijs was, naar het
inzicht van hoofdinspecteur Van den Ende, onderwijs dat op het lager onder-
wijs volgde met een breed intellectualistisch programma van zowel de toenma-
lige Franse school als de Latijnse school. De hoofdinspecteur van het onderwijs
had met deze omschrijving van het middelbaar onderwijs het in Limburg
gerealiseerde, Franse onderwijsmodel van de Ecole Secondaire overgenomen
(Wouters 1964, 26 e.v.). Sedert 1804 kenden Maastricht, Roermond en Venlo
- met in 1809 achtereenvolgens 137, 47 en 45 leerlingen - zesjarige scholen
voor middelbaar onderwijs, waar onderricht gegeven werd in de oude talen
Latijn en Grieks, in de moderne talen Duits, Engels, Frans en Nederlands, in de
mathematisch-natuurwetenschappelijke vakken natuurkunde, scheikunde,
sterrenkunde, rekenen en wiskunde en in het tekenen, dat handtekenen,
rechtlijnig tekenen en decoratief tekenen inhield. Dit onderwijsinstituut en zijn
intellectualistische onderwijsprogramma vond in de toenmalige inspecteur-
generaal Van den Ende zijn verdediger. Hij richtte zelfs in 1810 in Haarlem een
soortgelijke school op. Deze vier scholen, te weten de onderwijsinstituten in
Haarlem, Maastricht, Roermond en Venlo, bleven evenwel de enige onderwijs-
instellingen met een dergelijk breed onderwijsprogramma. Het waren combi-
naties van klassiek onderwijs en modern onderwijs. De actie van inspecteur-
generaal Van den Ende had geen gevolgen. Slechts enkele Franse scholen
richtten zich tot voorbij het midden van de negentiende eeuw op onderricht -
de nadruk lag op een intellectualistisch karakter van het onderwijs - in moder-
ne vreemde talen, kennisvakken en mathematisch-natuurwetenschappelijke
vakken. Door de aangeduide beperking - de oude talen vielen weg - leken de
139