"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

c. microniveau: het groeps- en klassenniveau waarop de relaties van het
schooltoezicht met het onderwijsveld vorm en inhoud kregen door het via
schoolbezoek waarnemen van onderwijsleersituaties en hun didactische
vormgevingen in de onderwijsruimten van de school en de waarderende
beoordelingen ervan, aangevuld met redresserende adviezen.
Hoewel de materiele opdracht van het onderwijstoezicht, het schooltoe-
zicht en het toezicht op het schoolsysteem in de loop van de eeuwen een uitbrei-
ding heeft ondergaan, onderscheidde de formele taak van het rijksschooltoezicht
van de negentiende en twintigste eeuw zich niet of nauwelijks van de opdracht
die in vorige eeuwen aan het onderwijstoezicht van de individuele Onder-
wijsopzieners en de diverse commissies van schooltoezicht verstrekt was. Veel
werd sedert vroeger dagen gehandhaafd. De onderwijsinspectie zag toe - het
was haar activiteit gedurende eeuwen - op het onderwijsleerproces in onderwijs-
leersituaties die plaatsvonden in onderwijsleerinstituten. Een analyse van de
werkzaamheden van de onderwijsinspectie heeft geleid tot het vaststellen van
een viertal taken van rijksschooltoezicht (Beleidsnota 1993, 6 e.v., en ARK 1987,
6 e.v.) dat zijn historische basis vond in de activiteiten van het onderwijstoezicht
en het schooltoezicht van de dertiende tot de negentiende eeuw, te weten
a. een controletaak, waarbij door middel van schoolbezoek toegezien werd op
de naleving van de voorschriften door schoolbesturen, directies van onderwijsinstituten
en onderwijzend personeel.
b. een evaluatietaak, waardoor, evenzeer door middel van schoolbezoek, informatie
werd verzameld over de toestand van het onderwijs op grond waarvan
kon worden beoordeeld de wijze waarop directies en onderwijsgevenden van
onderwijsinstituten functioneerden en vorm en inhoud gaven aan hun onderwijsopdracht
die vastgelegd was in al dan niet wettelijke voorschriften.
c. een stimuleringstaak, waarmee, rekening houdend met de autonomie van
onderwijsinstituten, de ontwikkeling van het onderwijs als verandering en
verbetering ervan werd bevorderd in overleg met regionale en plaatselijke
gezagsorganen en, zoals dat het geval was bij de controletaak, met de directies
van onderwijsinstituten en het onderwijzende personeel door middel van
schoolbezoek.
d. een rapportagetaak, waardoor mededelingen werden verstrekt over door
middel van schoolbezoek verkregen informatie omtrent de toestand van het
18