"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

Het rijksschooltoezicht wilde aan de ontwikkeling van de hbs leiding geven.
Mede daardoor ontstonden er spanningen tussen het rijksschooltoezicht van de
middelbaar onderwijs en van het voorbereidend hoger onderwijs. Reeds in 1871
werd door de rector-magnificus van de Groningse universiteit geconstateerd dat
de "hoogere burgerscholen", "wanneer men let op het doel, dat zij beoogen, de
algemeene voorbereiding voor eene speciale vakkennis, evenzeer inrichtingen
van hooger onderwijs zijn als de gymnasia" (Bartels 1963, 132). Het
onderwijsniveau van de hbs werd van dien aard geacht, dat in beginsel gesteld
kon worden dat ook zij haar leerlingen, evenals het gymnasium, voorbereidde op
een academische studie. Deze opvatting werd niet door inspecteur Steyn Parve
gedeeld. In 1878 moest hij tot zijn spijt ervaren dat zijn hbs een medische studie
aan een universiteit mogelijk maakte, een ontwikkeling die in 1917 en 1920 leid-
de tot de toelating van abiturienten van de hbs tot de studie in wis- en natuur-
kunde, in Indisch recht en in letteren en wijsbegeerte. Klassieke vorming was
geen voorwaarde meer voor een wetenschappelijke opleiding. De hbs kon haar
opleiding niet langer beperken tot een voorbereiding voor de middengroepe-
ringen die een plaats zochten in de dienstverlenende sectoren van de samenle-
ving, zoals inspecteur Steyn Parve gewenst had. De school verschafte tevens
toegang tot de stand van geleerden. De markering van de hbs met het gymnasi-
um was, evenals die met het mulo, mislukt. Steyn Parve wilde een maatschappij-
school; zijn hbs werd echter tevens een vorm van vho.
Inspecteur Steyn Parve heeft de uitleg van de artikelen van zijn wet op het
middelbaar onderwijs regelmatig zien veranderen. Dat had niet steeds zijn
instemming. Bijzonder getroffen was hij, toen aan meisjes de mogelijkheid gebo-
den werd zich te laten inschrijven aan een hbs. Hoewel inspecteur Steyn Parve
een pleitbezorger was van deelname van meisjes aan een school voor mo, mocht
dit onderwijsinstituut niet de hbs zijn. De hbs'en waren - evenals de (lagere)
bs'en - onderwijsinstituten voor jongens. Inspecteur Steyn Parve meende dat
daarin geen verandering mocht komen (Pouwelse 1993, 90 e.v., en Beuken-
holdt-Ter Mors 1998, 166 e.v.). Pedagogisch gezien was het, naar zijn opvat-
ting, niet verantwoord meisjes en jongens in de leeftijd van 12 tot 18 jaar in
dezelfde school op te nemen. Hun beider stemming was een andere. Meisjes
stonden, zoals F.J.J. Buytendijk het in 1951 schrijven zou, zorgend in de wereld,
jongens arbeidend (Buytendijk 1951, 289 e.v.). Meisjes mochten niet onttrokken
worden aan "den huisselijken kring" (Hugenpoth 1868/2, 94), jongens dienden
314