"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

duceerde leesplank met "aap", "noot", "mies" als eerste drie van zeventien
normaalwoorden. Minder bekendheid verwierf de leesplank met "aap",
"roos" "zeef" als eerste van achttien normaalwoorden (Dodde 1996, 36 e.v.).
De leesplank bleek een geschikt didactisch middel voor het vak technisch
lezen. Ook joden hadden hun leesplankje om het Hebreeuws machtig te wor-
den, een opvallend verschijnsel, want het Hebreeuws heeft een andere taal-
structuur dan het Nederlands. In 1930 had onderwijzeres S.H.I. Engelsman een
leesplankje voor joodse leerlingen ontworpen dat door onderwijsgevenden op
joodse lagere scholen en joodse godsdienstscholen met waardering ontvangen
werd (Schagen 1999, 5 e.v.).
Blijkens de onderwijsrapporten werd veelal volstaan met het kunnen
lezen van afzonderlijke woordjes, een techniek die geperfectionneerd werd
door eenvoudige leesboekjes. Met tevredenheid berichtte inspecteur Verheijen
in 1886 dat "voor het aanvankelijke lezen" "op de meeste scholen de metho-
de Bouman gevolgd" (ABiZe 1003, 18) werd, een leesmethode die aan het
begin van de twintigste eeuw overvleugeld werd door de boekjes van Ot en
Sien van M. B. Hoogeveen, J. Ligthart en H. Scheepstra (Ligthart 1991, 38):
De ton
In een hoek van de tuin staat een ton. Dicht bij de boom. Die ton is heel
hoog. Ot en Sien kunnen er niet inkijken. Ze zijn nog te klein.
Ot schopt eens tegen de ton.
"Til me eens op, Sien".
Dat wil Sien wel, maar ze kan Ot niet tillen. Hij is veel te zwaar.
Wat nu? Ot legt zijn handen op de rand van de ton. Dan springt hij omhoog
en probeert erin te kijken. Sien doet het ook. Hup! hup!
O hee, wat is dat? Wat gebeurt er? De ton valt. Bom, daar ligt hij. Ot en Sien
staan er met grote ogen naar te kijken.
"Hij is leeg", zegt Ot en opeens weet hij dan een mooi plan. "Ik kruip erin".
Hij gaat op zijn knieen liggen en steekt zijn hoofd in de ton. Dan legt hij zijn
handen erin. Nu de rechterknie. En dan de linker. Klaar.
In 1886 berichtten de inspecteurs dat het lezen meer was dan het
"blootelijk tot een werktuigelijk hoorbaar wedergeven der zichtbaar voorge-
stelde woorden". Ze drongen bij de onderwijzers aan, evenals in vroeger
348