"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

gen die zouden kunnen gelden als "nieuwe deugdelijkheidseisen" (OWRa
1999, 47). De Onderwijsraad meende dat de categorie van de deugdelijkheids-
eisen uitgebreid diende te worden. De voorzitter van de Onderwijsraad J.M.G.
Leune had in 1996 al duidelijk gemaakt dat het rijksschooltoezicht - een "die-
naar van de kroon" (INT 1996.16.1, 17), zoals hij opmerkte - controle als zijn
hoofdtaak diende te zien. Het ontwikkelen van criteria om met name leerstof te
beoordelen kon slechts door de wetgever verricht worden. Hier lag geen taak
voor het rijksschooltoezicht. In zijn nota "Deugdelijk toezicht" stelde de Onder-
wijsraad dat te overwegen viel "nieuwe deugdelijkheidseisen te formuleren",
die dan "onmisbaar" zouden moeten zijn, "wetenschappelijk onomstreden en
maatschappelijk breed aanvaard" (OWRa 1999, 47). Daarbij kon niet volstaan
worden met algemene doelstellingen; daaraan moesten worden toegevoegd
vakdoelstellingen die onderwijsleerinhouden markeerden.
Evaluatiecriteria dienden als het ware te worden omgezet in controlecrite-
ria. Dit denkbeeld werd door enkele inspecteurs ondersteund. Voor inspecteur
H. Zurlohe was het in 1999 evident dat het rijksschooltoezicht - los van de
taak van de landelijke overheid in dit verband - met de introductie van het
begrip evaluatie en vooral met de uitvoering ervan buiten zijn boekje ging.
"De inspectie mag geen eigen eisen stellen" (INT 1999.19.3, 10), merkte hij
op. Eerder - in 1996 - had inspecteur A. de Heer een soortgelijke opmerking
gemaakt. Hij stelde, dat het bij "evaluatieve opmerkingen" en "in het verleng-
de daarvan aanbevelingen" "niet gaat om wettelijke verplichtingen" (INT
1996.16.2, 11). Het onderwijzende personeel kon, zonder in gezagsmoei-
lijkheden te raken, aan de adviezen van de inspecteur die gebaseerd waren op
evaluaties, voorbijgaan. Diens adviezen waren geen legislatieve voorschriften
of daarvan afgeleide regels. "De aanbevelingen van de inspectie" hadden,
naar het oordeel van inspecteur De Heer, "niet de pretentie om in de plaats te
komen" van de adviezen die de school elders - met name bij een schoolbege-
leidingsdienst - krijgen kon.
Ondanks tegenwerpingen heeft het rijksschooltoezicht het onderzoek
naar relevante criteria ten behoeve van de evaluatie van het onderwijs gecon-
tinueerd. De inspectie voelde zich als het ware uitgedaagd. In 1990 stelde
minister van onderwijs J.M.M. Ritzen dat de onderwijsinspectorale werkzaam-
heden naar criteria voor evaluatie delicaat waren. Enerzijds was er "de vrijheid
van onderwijs en anderzijds de opdracht de kwaliteit van het onderwijs te
669