"Een speurtocht naar samenhang" - Onderwijserfgoed

een "bekrompen, morsig lokaal" (Reinsma 1965, 228) gekwalificeerd. Het was
weinig zinvol. Het departement van binnenlandse zaken bleek gemeentebestu-
ren niet te kunnen dwingen.
De situatie van de scholenbouw was rond 1825 dermate nijpend, dat de
landelijke overheid zich genoodzaakt voelde financiele maatregelen te nemen.
In 1829 werd de gemeentebesturen de mogelijkheid geboden een tienjarige
lening aan te gaan "tot het opbouwen van nieuwe of tot het verbeteren" van
"schoollocalen", mits de gemeenten "genoegzamen waarborg voor terugga-
ve" konden "stellen" (ARSU 130). Het heeft wel enig effect gesorteerd, maar
over het algemeen toch te weinig. De gestelde voorwaarden bleken verre van
stimulerend. Zelfs de dwingende steun van enkele provinciale besturen - die
toch wat dichter bij de gemeentebesturen stonden dan de landelijke overheid -
bleek geen garantie te zijn voor herstel of bouw van scholen. Gedeputeerde
Staten van Overijssel wilden de toestand van de scholen in de provincie die,
naar het inzicht van inspecteur Wijnbeek in 1833, "in een groot aantal
gemeenten in eenen slegten, ja, sommige in eenen onbruikbare staat" zijn,
"ernstig ter hand" (Reinsma 1965, 156) nemen. Ook deze pogingen waren
weinig succesvol. Zelfs de persoonlijke betrokkenheid van de gouverneur van
het gewest Drente, P. Hofstede leidde over het geheel genomen tot weinig.
Een epistel uit 1828 aan het gemeentebestuur van Zuidlaren was door zijn
gedetailleerdheid pijnlijk: "... in den oostelijken zijdmuur van het schoollocaal"
zal "nog een vensterraam" "moeten worden geplaatst, van dezelfde grootte
als die welke in den noordelijken muur van dit locaal aanwezig zijn, zoo ter
bevordering van licht, ten behoeve der kinderen die aan den oostelijken zijd-
muur zitten, als tot het verschaffen van versche lucht, binnen dit locaal vooral
des zomers, in den namiddag, wanneer hetzelve aan de zonnehitte is blootge-
steld, en waartoe dat raam dan, zal kunnen worden opengeschoten" (ARSDb
2). Het gemeentebestuur nam kennis van de inhoud van de brief, maar was
niet in staat of bereid - en dat gold voor vele gemeentebesturen - aan de wet-
telijke vereisten en de provinciale verlangens te voldoen. Ze lieten de eisen
voor wat ze waren.
3.8.3 Een schoolmodel
Bij hun pleidooien voor betere schoolgebouwen en meer aangepaste
onderwijsruimten baseerden de schoolopzieners zich op een modelontwerp dat
211