ARCHEION

114
ARTUR R. SYPUŁA
szerszego działu, jakim jest ochrona dóbr kultury w szerokim znaczeniu (takich
jak np. zabytki architektury, księgozbiory, znaleziska archeologiczne czy nawet
krajobraz kulturowo-przyrodniczy). Dlatego ich ustawodawcy dążą do przyjęcia
całościowej regulacji w tym zakresie, obejmującej również postępowanie
z dokumentacją, zwłaszcza w kontekście jej wieczystego przechowywania i wykorzystywania
dla celów badawczych. Celowi temu służą jednolite kodeksy
(lub przynajmniej ustawy) konsolidujące całość przedmiotowego ustawodawstwa;
do materiałów archiwalnych stosuje się albo wprost przepisy dotyczące
wszystkich rodzajów dóbr kultury, statuując jedynie nieliczne przepisy szczególne,
albo pozostawia się je w odrębnej księdze kodeksu, odsyłając zarazem do
przepisów ogólnych 4 . W odniesieniu do prywatnych materiałów archiwalnych
służby archiwalne tych państw dysponują szerokimi uprawnieniami — główną
formą prawną ich działania w tej sferze jest wydawanie aktów administracyjnych
— a na właścicieli materiałów nakłada się liczne, drobiazgowo uregulowane
na poziomie ustawowym, obowiązki i ograniczenia. Jako przykłady wybrano
odpowiednie ustawy Francji, Włoch i Hiszpanii; porównawczo przedstawiono
federalną ustawę archiwalną Meksyku, wykazującą w przedmiotowym zakresie
pewne cechy modelu romańskiego.
Francja
Zagadnienia postępowania z materiałami archiwalnymi zostały we Francji
uregulowane w II księdze Code du patrimoine (art. L211–1 do L222–3), wprowadzonego
ordonansem 2004–178 z 20 lutego 2004 r. 5 Zgodnie z dyspozycją
art. L211–1 tego kodeksu „archiwalia (archives) stanowią ogół dokumentów,
bez względu na ich datę, miejsce przechowywania, formę i nośnik, wytworzonych
lub otrzymanych przez każdą osobę fizyczną lub prawną i przez każdą
służbę lub organ, publiczny lub prywatny, w toku jego aktywności” 6 . Norma
cytowanego przepisu znalazła swoje rozwinięcie w sekcji 2 księgi II Code du
patrimoine, regulującej sytuację prawną materiałów archiwalnych powstałych
w wyniku działalności osób prywatnych (fizycznych i prawnych). Art. L212–15
4
Należy pamiętać o charakterze prawnym kodeksu we Francji i we Włoszech. W odróżnieniu od
porządku prawnego Polski, gdzie „kodeks” nie różni się od innych ustaw pod względem trybu przyjęcia
i mocy prawnej, a jego szczególny tytuł ma na celu jedynie podniesienie jego rangi merytorycznej
(z konsekwencjami w procesie wykładni prawa), we wskazanych państwach „kodeksami” określa się
akty normatywne scalające przepisy różnych ustaw z danej dziedziny życia społecznego. Na temat pojęcia
„kodeksu” we Francji zob.: Lexique des termes juridiques (18e édition 2011), dir. S. Guinchard,
Th. Debard, Dalloz 2010, s. 150 (s.v. code); Prawo francuskie, red. A. Machowska, K. Wojtyczek,
Zakamycze 2004, t. 1, s. 27–28.
5
Ordonannce n° 2004–178 du 20 février 2004 relative à la partie législative du code du patriomoine
(JORF n° 46 du 24 II 2004, p. 37 048).
6
Art. L211–1: Les archives sont l’ensemble des documents, quels que soient leur date, leur lieu
de conservation, leur forme et leur support, produits ou reçus par toute personne physique ou morale
et par tout service ou organisme public ou privé dans l’exercice de leur activité.