ARCHEION

OBRÓT MATERIAŁAMI ARCHIWALNYMI — ZAGADNIENIA WYBRANE
67
miałby jednak wówczas roszczenie o nagrodę za znalezienie materiału, jeśli taką
przyrzeczono 54 .
Roszczenia o znaleźne nie ma również, jak przyjęto w orzecznictwie,
funkcjonariusz policji 55 . Moim zdaniem, jeżeli materiały archiwalne odnajduje
taki funkcjonariusz, nie ma on także prawa do nagrody na podstawie
przepisów o przyrzeczeniu publicznym. Znalezienie takich rzeczy, oczywiście
podczas czynności służbowych i w związku z ich wykonywaniem,
należy do obowiązków tych podmiotów, które realizują je w interesie publicznym.
Za wykonanie tych obowiązków funkcjonariusze policji (także
np. straży miejskiej) są wynagradzani i powinni je wykonywać niezależnie
od tego, czy ktoś uczynił przyrzeczenie publiczne, czy nie. Takie przyrzeczenie
jest z natury rzeczy skierowane do osób, które nie mają prawnego
obowiązku poszukiwania rzeczy.
Wyjąwszy jednak wypadki, o których wyżej powiedziano, kolizja między
roszczeniem o znaleźne i prawem do nagrody może się nadal pojawiać w wielu
sytuacjach. W pewnym sensie pomocne są tu przepisy rozporządzenia w sprawie
rzeczy znalezionych. Wartość znaleźnego ustala się wg cennika, a jeśli go
nie ma, na podstawie kryterium wartości rynkowej rzeczy 56 . Pośrednio wynika
z tego, że przepis ten ma zastosowanie do rzeczy, które bez ograniczeń uczestniczą
w obrocie (res in commercio) — wówczas bowiem możemy z zasady ustalić
wartość, jaką rzecz osiąga na rynku w następstwie wykonywania umów sprzedaży.
Obrót materiałami archiwalnymi jest do tego stopnia ograniczony, że trudno
byłoby mówić o cenach rynkowych. Wydaje się więc, że do rzeczy ograniczonych
w obrocie (a bezdyskusyjnie do rzeczy wyłączonych z obrotu) przepisy
o znaleźnym nie będą miały zastosowania. Z całą pewnością jednak mogą znaleźć
tu zastosowanie przepisy o przyrzeczeniu publicznym — ustalenie nagrody
za znalezienie materiału archiwalnego zależy wyłącznie od woli czyniącego
przyrzeczenie. Nie jest koniecznym układem odniesienia dla wysokości nagrody
wartość rynkowa rzeczy. Często zresztą wartość nagrody jest nawet wyższa od
ceny rynkowej, bo wtedy de facto mobilizuje do odnalezienia rzeczy, na której
bardzo zależy przyrzekającemu.
54
Chyba że oczywiście w treści przyrzeczenia publicznego zastrzeżono, że nagroda nie należy się
w sytuacji znalezienia materiału archiwalnego w miejscu publicznym, ale wydaje się to raczej kwestią
czysto teoretyczną. Jeżeli przyrzekającemu nagrodę zależy na odzyskaniu materiału archiwalnego,
trudno sobie wyobrazić, aby ograniczał spektrum poszukiwań tylko do miejsc niepublicznych.
55
Wyrok SN z dnia 5 października 1982 r., sygn. III CRN 242/82, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego”
1983, nr 7, pozycja 91.
56
Zgodnie z § 10.2 rozporządzenia w sprawie rzeczy znalezionych: „wysokość znaleźnego wypłaconego
przez organ przechowujący określa się stosownie do wartości cennikowej znalezionej rzeczy
z uwzględnieniem stopnia jej zużycia, a w stosunku do rzeczy, na które nie ma cennika — na
podstawie jej wartości handlowej”.