ARCHEION

548 MAREK WOJTYLAK
prawdopodobnie jedynie oznaczono jako mające dopiero powstać 67 . Na doklejce
mapy znalazła się, na przedłużeniu traktu warszawskiego, zaznaczona ołówkiem
austeria postawiona przez rejenta Wilskiego.
Plan Łuczaja jest o tyle interesujący, ponieważ dołączono do niego korespondencję
gen. Stanisława Klickiego z lat 1827–1828, w której domagał się on od
KRSW wycofania zgody na budowę przez Wilskiego cegielni i austerii (zajazdu).
Argumentował to pracami, które „nie szczędząc własnych koszów” poczynił
dla upiększenia miasta, tj. wytyczenia placu do musztry i baterii do ćwiczeń
wojskowych, założenia ogrodu publicznego, wystawienia budowli z przeznaczeniem
na bibliotekę wojskową oraz domu w stylu gotyckim. Z raportu ówczesnego
komisarza obwodu sochaczewskiego Józefa Radzimińskiego można
wnosić, iż spór zakończył się ostatecznie zmuszeniem Wilskiego do rozebrania
cegielni i przeniesienia zajazdu w inne miejsce 68 .
Drugi z planów znajdujących się w aktach KRSW, o którym warto chyba
wspomnieć, to „Plan sytuacyjny części miasta Łowicza przedstawiający projekt
utworzenia nowej ulicy z Rynku Starego Miasta do ulicy Glinki przez posiadłość
Zgromadzenia XX Pijarów”, wykonany w 1863 r. przez Karola Pelletiera 69 . Podstawą
jego wykonania była wielobarwna mapa Łowicza, sporządzona przez Hipolita
Kossowskiego z Głogowy, „geometry patentowanego i przysięgłego Królestwa
Polskiego” dla celów regulacyjnych w 1846 r. w skali 1:1250, zaleconej
przez Sekcję Miast Rady Ogólnej Budownictwa dla nowej serii planów miast 70 .
Odzwierciedleniem pracy służb budowlano-inżynierskich w Łowiczu i powiecie
łowickim w XIX w. są także plany w zbiorze kartograficznym AGAD.
Znajduje się tam m.in. odręczny plan Łowicza, sporządzony 24 października
1851 r. przez K. Pelletiera oraz nieznanego autorstwa mapa z 1883 r., sporządzona
w jęz. rosyjskim, będąca kolejnym planem regulacyjnym miasta w skali
ok. 1:4250 71 . Większość z nich to plany sytuacyjne budowli z rysunkami architektonicznymi
obiektów sakralnych, które przy haśle Łowicz wymieniają
w swym opracowaniu o kartografii miast Mazowsza i ziemi dobrzyńskiej Agnieszka
i Henryk Bartoszewiczowie 72 . Są tam m.in. plany z 1865 r.: budynku
67
Zespół budynków dawnej poczty konnej I klasy w Łowiczu został wzniesiony w 1829 r.
wg wzorcowego projektu Jana Nerkowskiego, budowniczego Zarządu Poczt, który zatwierdził członek
Rady Budowniczej Królestwa Polskiego, znany architekt włoskiego pochodzenia, Henryk Marconi;
zob.: D. Jędrzejczyk, Poczta Królestwa Polskiego, „Łowiczanin. Kwartalnik historyczny” 2003,
nr 1, s. 1–2.
68
Katalog rysunków architektonicznych, s. 193.
69
AGAD, KRSW, sygn. 1259, k. 166.
70
M. Wojtylak, Plany miasta, s. 343; plan Kossowskiego nie zachował się do naszych czasów,
a jedynie część rejestrów pomiarowych i skorowidz alfabetyczny nazwisk właścicieli nieruchomości;
zob.: APW OŁ, Akta miasta Łowicza, sygn. 4650–4652; AGAD, KWM, sygn. 4296–4297.
71
A. Bartoszewicz, H. Bartoszewicz, op.cit., s. 84; Plany miast w polskich archiwach państwowych.
Katalog, oprac. M. Lewandowska, M. Stelmach, Warszawa 1996, s. 211.
72
A. Bartoszewicz, H. Bartoszewicz, op.cit., s. 85–86.