ARCHEION

556 MAREK WOJTYLAK
przechowywanych w zbiorze kartograficznym łowickiego oddziału Archiwum
Państwowego w Warszawie. Jeden to kopia planu sytuacyjno-regulacyjnego całego
miasta, wykonana w lutym 1823 r. przez wymienianego wcześniej elewa
mierniczego Leśniewskiego. Zgodnie z zaleceniami władz Królestwa plan sporządzono
w skali 1:1500; ujmuje on całą zabudowę miejską oraz sieć hydrograficzną
i komunikacyjną z nazwami ulic i placów 110 .
Do planu załączono tabelę rejestrową, w której geometra wykazał wszystkie
nieruchomości, przydzielając im numery z katastru ogniowego, będącego później
źródłem oznaczeń policyjnych domów w całym mieście. Regestr wskazywał
na imię i nazwisko właściciela nieruchomości, szerokość placu od ulicy „pryncypialnej”,
czyli głównej, głębokość i objętość kwadratową placu. Oprócz określenia
typu własności, w uwagach odnotowano też charakter obiektu, a więc, czy
chodzi np. o kościół, młyn, kuźnię, browar, czy należące do Komisji Rządowej
Wojny obiekty wojskowe, takie jak: plac przeznaczony na pole marsowe, ogród
spacerowy gen. S. Klickiego 111 .
Drugim z planów zbioru kartograficznego jest barwna „Mapa gruntów należących
do Kasy Gminy Miasta Łowicza, pomierzonych w r. 1826”, którą w skali
1:5000 sporządził mierniczy rządowy Klemens Nowicki 112 . Przy tytule została
umieszczona adnotacja o jej zrewidowaniu i poświadczeniu 3 grudnia 1832 r.,
a następnie w dniu 23 września 1833 r., przez inżyniera województwa mazowieckiego
Wojciecha Bagniewskiego. Granice posiadłości miejskich są na mapie
oznaczone symbolicznie rysunkami gruntów z opisami ról: strzelczewskiej,
prasalskiej, piwowarskiej oraz gruntami wikariuszy, folwarkiem strzelczewskim
i łąką Kostka. Mapa musiała być wykorzystywana przynajmniej przez 30 lat,
o czym świadczy umieszczona w jej lewym dolnym rogu „Nota” (adnotacja) budowniczego
Karola Pelletiera o sprostowaniu w 1863 r. biegu rowu odprowadzającego
wodę z pastwiska miejskiego, a przebiegającego obok karczmy Manes,
położonej przy trakcie prowadzącym na Kutno 113 .
Materiały do działalności służb budowlano-inżynierskich w Łowiczu i powiecie
łowickim w XIX w. stanowią cenne źródło wiedzy do poznania przeszłości
regionu, a w szczególności do poznania zmian, jakie zaszły w tym okresie
w ogólnym wyglądzie przestrzeni miejskiej Łowicza. Oprócz tego, że dostarcza-
110
Ogólne rozporządzenie dotyczące wykonania planu wydała KRSWiP w 1822 r., zaś Komisja
Województwa Mazowieckiego wydała dodatkowo polecenie skopiowania mapy w dwóch egzemplarzach;
zob.: AGAD, KRSW, sygn. 1240, k. 244; W. Kalinowski, op.cit., s. 18.
111
M. Wojtylak, Plany miasta, s. 339.
112
APW OŁ, Zbiór kartograficzny, sygn. 1; mapę K. Nowickiego wymienia prezydent Łowicza
Stanisław Bystry w wykazie przechowywanych w ratuszu planów pomiarowych miasta, który został
przesłany w grudniu 1835 r. do komisarza obwodowego Józefa Radzimińskiego; w piśmie wymieniany
jest też nieznany bliżej plan Józefa Ostrowskiego dotyczący rozmiaru łąk Kostka, który był
sprawdzony w 1834 r. przez inżyniera Rybskiego; por.: APŁ, NPŁ, sygn. 37, nlb.
113
M. Wojtylak, Plany miasta, s. 342.