ARCHEION

496 URSZULA KACPERCZYK
szenie tempa obrad sejmu. Jasno widać tę różnicę, gdy obserwuje się wcześniejsze
głosowania. Od początku sejmu do zmiany przepisów przeprowadzono
93 głosowania, z których większość rozwiązywała dyskutowane zagadnienia
częściowo. W listopadzie 1788 r. rozpoczęto dyskusję o Komisji Wojskowej
Obojga Narodów. W ciągu dwóch miesięcy uchwalono 15 z 34 artykułów powołującego
ją projektu i przeprowadzono nad nim sześć głosowań, cztery z nich
dotyczyły poszczególnych punktów artykułu pierwszego. Wiele głosowań przeprowadzono
w trakcie dyskusji nad projektem o sposobie wybierania podatków.
Uchwalanie jego trwało dwa miesiące (kwiecień–maj 1789), w trakcie których
przeprowadzono osiem głosowań, z czego trzy dotyczyły artykułu dziewiątego.
Lato i wczesną jesień 1789 r. zdominowała dyskusja o etacie wojska, podczas
której przeprowadzono pięć głosowań. Co ciekawe, wszystkie one dotyczyły gaż
wojskowych, ich zmniejszenia (hetmanom, szefom regimentów i pułków) czy
zniesienia przy urzędach nieczynnych, czysto prestiżowych (strażników i oboźnych).
W październiku 1790 r. przeprowadzono pięć głosowań przy uchwalaniu
konstytucji o przedłużeniu konfederacji i dodaniu nowego kompletu posłów.
Kolejne nasilenie głosowań nad jednym projektem nastąpiło w styczniu i lutym
1791 r., podczas dyskusji nad projektem o sejmikach; przeprowadzono wówczas
12 głosowań, uchwalając pierwsze osiem artykułów. W trakcie tej dyskusji
zdecydowano się powołać deputację, która miała przygotować pozostałą część
projektu i przedstawić go w sejmie do akceptacji. Była ona jedną z dwóch na powołane
ok. 30 w trakcie sejmu, która wyłoniona została drogą tajnego głosowania.
Projekt przez nią opracowany został już przyjęty wg nowych zasad. Przedstawiony
w sejmie 14 marca 1791 r. został odesłany po głosowaniu do poprawy.
Poprawiony, został przyjęty też w drodze głosowania 24 marca 1791 r. 28
Jak wspomniałam na początku tekstu, impulsem do zajęcia się tym zagadnieniem
stał się artykuł Jerzego Koweckiego, w którym autor przedstawił postulaty badawcze,
jakie można byłoby zrealizować, analizując dane z głosowań. Po przeprowadzeniu
kwerendy dotyczącej głosowań i uporządkowaniu zachowanych materiałów
z głosowań (głównie protokołów i formularzy) okazało się, że postulaty J. Koweckiego
zrealizować można tylko częściowo. Nie jest to możliwe dla pierwszej kadencji
sejmu (6 października 1788–13 grudnia 1790). Z tego okresu zachowało się
tylko 16 formularzy głosowań izby poselskiej. Dużo lepsza jest sytuacja dla drugiej
kadencji sejmu (16 grudnia 1790–29 maja 1792), z tych obrad dla głosowań senatu
zachowało się ok. 70 proc. formularzy, a dla izby poselskiej ok. 80 proc. Mogą więc
być one podstawą do podjęcia postulowanych przez J. Koweckiego badań nad grupą
parlamentarzystów, którzy rzadko lub wcale nie zabierali głosu w sejmie, jednak
regularnie uczestniczyli w obradach i mieli wpływ na toczące się życie polityczne
i tworzące się zręby nowoczesnych stronnictw politycznych.
28
VL, t. 9, s. 233; prawo oblatowano 28 maja 1791 r., ponieważ dopiero 26 maja 1791 r. ustalono
dzień i miesiąc (14 lutego) zwołania sejmików deputackich i gospodarczych.