ARCHEION

178 LESZEK PUDŁOWSKI
połowie i u schyłku tegoż stulecia — ten nazwany został modelem continuum
dokumentacji. W prezentowanym tekście zawarto próbę opisania pierwszego
z modeli. Przedstawiono odległą genezę metafory cykliczności i organicyzmu
oraz wpływ, jaki nauki ścisłe wywierały na teorię archiwalną.
Autorstwo modelu przypisuje się przynajmniej czterem archiwistom, a i sam
model nie ma jednolitej wykładni. Znamy wiele jego wariantów. Opisując
genezę koncepcji cyklu życia dokumentacji, ukazano czynniki, które sprawiły,
że model powstał w USA i to właśnie w okresie wielkiego kryzysu i drugiej
wojny światowej. Przeanalizowano rolę osób zaangażowanych w narodziny
zarządzania dokumentacją i ich wkład w pracę nad nowym modelem. Czy też
raczej ich walkę z zalewem narastającej dokumentacji i poszukiwaniem praktycznych
rozwiązań tego problemu, które stopniowo prowadziły do gromadzenia
doświadczeń i krystalizowania się teorii. Spośród domniemanych autorów wykluczono
zasadniczo znakomitego amerykańskiego archiwistę T.R. Schellenberga.
Udało się natomiast odnaleźć i przypomnieć prekursorkę modelu, zapomnianą
archiwistkę z Biura Budżetu USA, Helen L. Chatfield, która jako pierwsza użyła
w piśmie archiwalnym nazwy modelu oraz podała jego ogólny opis.
W poszukiwaniu „klasycznej” wykładni modelu zestawiono w aneksie ponad
40 różnych definicji. Na tej podstawie, a także osobistych doświadczeń zawodowych
autora, zaprezentowano różne funkcje dokumentacji we współczesnych organizacjach.
Ostatecznie wydzielono i opisano dwa główne warianty: model frekwencyjny
i funkcjonalny. W zakończeniu autor przedstawił propozycję modelu
optymalnego, będącego próbą syntetycznego ukazania poszczególnych faz cyklu
życia dokumentacji.
Organicyzm archiwalny
Podstawy teoretyczne modelu cyklu życia dokumentacji mają bardzo odległą
metrykę. Dotyczy to zarówno doszukiwania się w otaczającym nas świecie cech
żywego organizmu, jak i innego niż dzisiaj, nieliniowego postrzegania czasu. To
pierwsze stanowisko określane jest jako organicyzm. Jest to pogląd filozoficzny,
wg którego cała natura lub jej poszczególne dziedziny tworzą odrębne struktury
organiczne, funkcjonujące celowo i rozwijające się na wzór żywego organizmu 3 .
Przekonanie to funkcjonuje od bardzo dawna. Już w IV w. p.n.e. Platon ustami
Timajosa mówił, że „ten świat żyje, jest obdarzony duszą i rozumem, jest
zrodzony przez opatrzność Boga” 4 .
Organicyzm przewijał się w myśli europejskiej przez stulecia. Szczególnie
popularny stał się w nauce XIX w., zwłaszcza w filozofii i socjologii. Do nauk
3
Słownik języka polskiego PWN, s.v. organicyzm [dostęp:
10 marca 2013].
4
Platon, Timajos. Kritias albo Atlantyk, Warszawa 1986, s. 37 (30 b–c), tłum. P. Siwek.