ARCHEION

ELITA UMYSŁOWA W KANCELARII I NA DWORZE KSIĄŻĄT MAZOWIECKICH…
431
cji i zarządzania księstwem, ale także przyczyniło się do podniesienia oświaty,
nauki i kultury dworskiej. Zwłaszcza wysoki poziom wykształcenia i walory
intelektualne kanclerzy mazowieckich miały zasadniczy wpływ na rozwój kultury
umysłowej na Mazowszu i nawiązanie kontaktów z Uniwersytetem Krakowskim
oraz innymi ośrodkami uniwersyteckimi w Europie. Ważną rolę odegrali
także szefowie kancelarii w rozwoju piśmiennictwa w języku narodowym
i twórczej działalności dotyczącej kodyfikacji prawa mazowieckiego. Z drugiej
połowy XV w. zachowały się statuty Bolesława IV i jego synów: Konrada III,
Bolesława V i Janusza II. Mazowieccy uczeni związani z dworem i kancelarią
książęcą przyczynili się także do powiększania bibliotek katedralnych i kapitulnych,
przywożąc ze studiów i podróży zagranicznych sporą liczbę kodeksów
prawniczych oraz użytecznych w kancelarii zbiorów formularzy. Z przeprowadzonej
analizy wynika, że zwłaszcza od XV w. istniało na Mazowszu duże zapotrzebowanie
na ludzi z wykształceniem uniwersyteckim, i to nie tylko ze strony
instytucji duchownych, ale również dworu i kancelarii książęcych. Wszyscy
szefowie kancelarii książąt mazowieckich od drugiej połowy XV w. studiowali
na wyższych uczelniach, niektórzy z nich posiadali tytuły doktorskie uniwersytetów
włoskich. Wykształceniem uniwersyteckim legitymował się także niższy
personel kancelaryjny oraz prałaci i kanonicy kapituły katedralnej w Płocku
i kolegiackiej w Warszawie. Tytułem doktora dekretów mógł się poszczycić
m.in. Mikołaj z Mirowic h. Kościesza, dziekan i oficjał płocki, a następnie prepozyt
warszawski (1510). Na uwagę zasługują wszechstronnie wykształceni sekretarze,
eksperci i doradcy książąt mazowieckich — doktorzy Mikołaj z Mirzyńca,
Stanisław ze Strzelec, Tomasz Sokołowski. Władcy mazowieccy dbali też o wychowanie
swoich synów, powierzając opiekę nad nimi wybitnym mazowieckim
uczonym: m.in. Piotrowi Chodkowskiemu, Stanisławowi ze Strzelec. Książęta,
o czym świadczy spór z królem polskim o dziedzictwo po Piastach Mazowsza
zachodniego, mieli doskonałych ekspertów z zakresu prawa. Byli to doktorzy
dekretów: Mikołaj z Mirzyńca, Świętosław z Wojcieszyna i Paweł z Gołymina.
Na koniec należy dodać, że nie tylko członkowie kancelarii i eksperci książąt
byli wykształceni, bowiem wielu Mazowszan studiowało w XV i XVI w.
na Uniwersytecie Krakowskim, a niektórzy z nich byli później wykładowcami
i rektorami tej najstarszej polskiej uczelni.
Janusz Grabowski, Intellectual elite at the chancellery and court of the Mazovian Duchy in late
Middle Ages (from the second half of the 15th century until 1526). In the 15th and 16th centuries, apart
from scholars employed by the chancellery, educated doctors, preachers, astrologists and teachers
of the prince’s sons stayed on the court of the Mazovian duchy. A high level of education of the Mazovian
chancellors had considerable impact on the development of intellectual culture in Mazovia. Maciej
from Różan, Jan Słęka from Główczyn, Mikołaj from Mniszewo, Mikołaj Żukowski completed university
education. Chancellor Piotr Chodkowski had a PhD degree in medicine earned at the Bologna University.
Also secretaries and advisors to the Mazovian princes had PhD degrees: Stanisław from Strzelce
and Tomasz Sokołowski. The princes also relied on educated experts in law. They were doctors of the