ARCHEION

62
ADRIAN NIEWĘGŁOWSKI
Przede wszystkim umowy te nie wpływają na to, komu przysługują autorskie
prawa osobiste, ponieważ są one — jak wiadomo — niezbywalne (art. 16 pr. aut.
i pr. pokr.) 41 .
Co się zaś tyczy kwestii autorskich praw majątkowych, to ważna dla poruszanych
zagadnień jest regulacja art. 51.1 pr. aut. i pr. pokr. Zgodnie z jej treścią, jeżeli
umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie
powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. Ma to ten skutek,
że nabycie przez Skarb Państwa własności rzeczy, będącej materiałem archiwalnym,
pozostaje bez wpływu na to, kto jest uprawniony do ucieleśnionego w nim
utworu. Przeniesienia praw autorskich na podstawie umowy nie można więc domniemywać
— aby taki skutek nastąpił, należy to w sposób wyraźny zaznaczyć
w umowie sprzedaży czy darowizny materiału, pod warunkiem oczywiście, że
sprzedawca lub darczyńca jest podmiotem uprawnionym z tytułu majątkowych
praw autorskich 42 .
Można zadać pytanie o potrzebę nabycia przez Skarb Państwa praw autorskich.
Naturalnie do czynności, takich jak gromadzenie lub nawet udostępnianie
materiałów archiwalnych, nie jest to potrzebne. Jednak archiwa państwowe prowadzą
również działalność wydawniczą w zakresie archiwaliów (por. art. 28 pkt 6
ustawy o archiwach). Realizowanie tego zadania na szerszą skalę, bez posiadania
uprawnienia do komercyjnego rozpowszechnia utworu, jest niemożliwe 43 .
Inne przypadki n abycia i utr aty własności materiałów archiwalnych
Uwagi wprowadzające
Własność rzeczy ruchomej może zostać nabyta m.in. w wyniku zawłaszczenia
i zasiedzenia (por. np. art. 174 k.c.) oraz od osoby nieuprawnionej w dobrej
wierze (art. 169 k.c.). W doktrynie dość zgodnie przyjmuje się, że przepisy te
nie mają zastosowania do res extra commercium 44 . Materiały archiwalne nie są
jednak, co uzasadniano, rzeczami wyłączonymi z obrotu tylko rzeczami w obro-
41
Por. szerzej: ibidem.
42
Por. szerzej: ibidem.
43
Ibidem; na temat działalności wydawniczej archiwów por.: A. Niewęgłowski, Muzea i archiwa
jako depozytariusze spuścizny literackiej i artystycznej [w:] A. Niewęgłowski, M. Poźniak-Niedzielska,
A. Przyborowska-Klimczak, Ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturalnego, Wolters Kluwer,
Warszawa 2015, s. 107 i n.
44
A. Szpunar, Nabycie własności od nieuprawnionego, Kraków 1998, s. 33; tak również: M. Drela,
Własność zabytków, Warszawa 2006, s. 188; eadem, Korzystanie i rozpowszechnianie wyglądu
muzealiów w obrocie w Internecie a prawo autorskie, „Zeszyty dziedzictwa kulturowego” 2007, nr 1,
s. 180; W Kowalski, Nabycie dzieła sztuki od nieuprawnionego, Kraków 2004, s. 262; M. Trzciński,
Nagroda pieniężna czy znaleźne – problemy z określeniem właściwej gratyfikacji za odkrycie bądź
znalezienie zabytku, „Przegląd Legislacyjny” 2008, nr 2, s. 28 i n.; M. Wilke, Nabycie własności rzeczy
ruchomej na podstawie umowy z osobą nieuprawnioną, „Studia Iuridica” 1980, t. 15, s. 33.