ARCHEION

38
EMILIA LEŚNIEWSKA
tu ustawy pojawiło się rozwiązanie dość kontrowersyjne — postanowiono, nie
wprost, obawiając się sprzeciwu archiwistów państwowych, i Kościoła katolickiego
przede wszystkim, włączyć materiały archiwalne pod władztwo przyszłej
ustawy 41 . Ustalając w kolejnych projektach ustawy katalog podmiotów wytwarzających
państwowy zasób archiwalny, uznano za jednego z twórców tego zasobu
organizacje, bez określenia ich charakteru (nie ustalono, czy miały to być
organizacje społeczne, kulturalne, polityczne, religijne etc.). I ta nieostrość proponowanych
przepisów stwarzała szanse na przejęcie przez archiwa państwowe
zasobów archiwów wyznaniowych, bowiem szeroka interpretacja tego przepisu
umożliwiała zaliczenie podmiotów wyznaniowych do organizacji. Jak dobrze
wiemy, zrezygnowano ostatecznie z tego zabiegu. Materiały archiwalne Kościołów
i związków wyznaniowych zostały zaliczone do niepaństwowego, ewidencjonowanego
zasobu archiwalnego i w duchu art. 44 ustawy o narodowym
zasobie archiwalnym i archiwach należeć będą w ostateczności do państwowej
części zasobu.
Kolejną kwestią budzącą niezadowolenie i uzasadnione polemiki, w szczególności
między resortem kultury i sztuki a archiwistami, w zasadzie do 1982 r.
było zagadnienie archiwaliów znajdujących się w zbiorach muzealnych i bibliotecznych.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1958 r., zmieniające
rozporządzenie z 1957 r., stanowiło kolejny krok w kierunku rozbicia
zarządu nad państwowym zasobem archiwalnym, a tym samym przekreślenia
szlachetnej idei scalenia najważniejszych materiałów archiwalnych dla państwa
polskiego i jego obywateli 42 . Spod nadzoru NDAP wyłączono bowiem materiały
archiwalne znajdujące się w zbiorach określonych bibliotek i muzeów na drodze
omówionego wcześniej powierzenia (art. 6 rozporządzenia o państwowym zasobie
archiwalnym). Podmiotami tymi były m.in. Biblioteka Narodowa w Warszawie,
biblioteki szkół wyższych i Polskiej Akademii Nauk. Instytucje te otrzymały
prawo do swobodnego gromadzenia materiałów archiwalnych, na NDAP zaś
spoczywał jedynie obowiązek prowadzenia ewidencji materiałów znajdujących
się w zasobach tych instytucji. NDAP nie miała zatem wpływu na sytuację archiwaliów
w obcych zasobach instytucji kulturalno-naukowych, w żaden sposób
nie mogła ingerować w tryb postępowania z materiałami archiwalnymi. Pierwszy,
oficjalny projekt ustawy o archiwach i materiałach archiwalnych z listopada
1971 r. zakładał, że po wejściu w życie ustawy materiały archiwalne mogą
być przechowywane nadal w jednostkach innych, nienależących do państwowej
sieci archiwalnej, jedynie za zgodą Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.
W czasie konsultacji międzyresortowych Ministerstwo Sztuki — resort,
któremu podlegały muzea i biblioteki — nie zgodziło się na objęcie przepisami
41
Ibidem, sygn. 140/1, „Pismo T. Walichnowskiego do prof. J. Górskiego z 6 października
1976 r.”; „Załącznik nr 1”; „Projekt ustawy o materiałach archiwalnych i archiwach”.
42
Dz.U. 1959, nr 2, poz. 12.