ARCHEION

OMÓWIENIA I RECENZJE
587
rach wojskowych po dziś dzień, a w większości sądów wojskowych przetrwał
do lat 2006–2007.
„Opis spraw” był de facto rejestrem prowadzonych teczek. Każda teczka zewidencjonowana
w „opisie” otrzymywała numer odpowiadający liczbie porządkowej
z opisu łamanej przez dwie ostatnie cyfry roku, dla którego zakładano „opis”. Zdarzało
się, że określenie „ściśle tajne” lub „tajne” bywało używane zamiennie z cyframi
00 i 0. Zbiór opisów spraw łączono w „teczki opisów spraw”. W ten sposób teczki
otrzymywały sygnaturę kancelaryjną. Nie musiało to odpowiadać, i często nie odpowiadało,
prowadzonej z kolei osobno numeracji teczek. Sygnaturę kancelaryjną
umieszczano zawsze w prawym górnym rogu wraz z gryfem niejawności przypisanej
danej teczce. Przykładowo Dziennik korespondencji wchodzącej posiadał opis:
„tajne wg opisu 01/47”, ale sam był teczką nr 7. W opisie spraw w tym czasie nie
rejestrowano dokumentacji sądowej, tj. teczek wokand, odpisów wyroków, repertoriów,
ksiąg i skorowidzów sądowych. Warto też zwrócić uwagę na zmienność występującą
w kancelarii ogólnej. Przeciętnie dla każdego roku zakładano ok. 18 29 teczek,
a w 1949 r. aż 31! Teczka oprócz pieczęci nagłówkowej sądu i znaku kancelaryjnego
z opisu spraw (jawnych bądź ściśle tajnych/tajnych) posiadała tytuł zaczynający
się zazwyczaj od nazwy (np. „Sprawy personalne”), często też jej rozszerzenie
(dot. rozkazów personalnych etc.), następnie zawierała skrajne daty dzienne rozpoczęcia
(„rozpoczęto:” lub sama data) i zakończenia („zakończono:” lub sama data) sprawy
oraz numer teczki („Teczka nr 7”). Pozycja numeru teczki była ruchoma i często wysuwała
się na początek okładki, tuż po pieczęci nagłówkowej i sygnaturze wg opisu
spraw lub bezpośrednio po tytule, ale przed datami skrajnymi dokumentacji w teczce.
Kategorie archiwalne, które nadawano poszczególnym teczkom, były wpisywane
z chwilą przekazania ich do Archiwum Śląskiego Okręgu Wojskowego, wraz z sygnaturami
archiwalnymi. Opis spraw zawierał bowiem jedynie kolejny numer zgodny
z liczbą porządkową, numer teczki, jej tytuł, skrajne daty dzienne, liczbę wszystkich
kart i ewentualnie uwagi. Funkcję spisu spraw lub rotulusa wewnątrz teczki spełniał
przeważnie „Opis ściśle tajnych i tajnych bądź jawnych spraw” sporządzany wg załącznika
nr 19 do punktu 116 instrukcji o prowadzeniu biurowości w wojsku. W wielu
wypadkach opisy te były sporządzone odręcznie (IPN Po 398/1, IPN Po 398/16) lub
na maszynie do pisania na wzór wspomnianego załącznika. Przytoczenie powyższego
fragmentu wydaje się zasadne wobec braku w literaturze przedmiotu rozważań poświęconych
znakom kancelaryjnym stosowanym w sądach wojskowych.
Warto zauważyć, że autor nieco miejsca poświęca pieczęciom używanym
w WSR w Poznaniu 30 . Wydaje się, że umieszczenie w książce większej ilości ich
reprodukcji byłoby zabiegiem bardzo pożądanym.
29
IPN Po 398/33, WSR Poznań, teczka opisu spraw, wg opisu 18, k. 1–10; w 1946 — 18, w 1947
— 26, w 1948 — 17, w 1949 — 31, w 1950 — 15, w 1951 —14, w 1952 — 17, w 1953 — 16, w 1954
— 18 teczek.
30
R. Leśkiewicz, op.cit., s. 208–209.