ARCHEION

50
ADRIAN NIEWĘGŁOWSKI
Ograniczenia i wyłączenia z obrotu materiałami archiwalnymi
Normatywne podstawy ograniczeń i wyłączeń materiałami
archiwalnymi
Ustawa o archiwach nie wprowadza jednego reżimu prawnego, gdy chodzi
o zasady obrotu materiałami archiwalnymi. Z tego powodu nie da się udzielić
jednej, prostej odpowiedzi na pytanie o to, na jakich dokładnie zasadach materiały
te uczestniczą w obrocie.
Ograniczenia i wyłączenia z obrotu materiałami archiwalnymi dotyczą dwóch
grup archiwaliów:
− materiałów archiwalnych będących składnikiem państwowego zasobu archiwalnego;
− materiałów archiwalnych będących składnikiem niepaństwowego ewidencjonowanego
zasobu archiwalnego.
Materiałów archiwalnych należących do państwowego zasobu archiwalnego
dotyczy przepis art. 7 ustawy o archiwach. Zgodnie z jego brzmieniem: „Materiały
archiwalne wchodzące do państwowego zasobu archiwalnego nie mogą być
zbywane; nie mogą być też, poza wypadkami określonymi w ustawie, przekazywane
innym jednostkom organizacyjnym niż określone w art. 22 [ustawy o archiwach
— podkreśl. aut.]”. Co się zaś tyczy podmiotów określonych w art. 22
ustawy o archiwach, chodzi oczywiście o zarządców państwowym zasobem archiwalnym,
a więc przede wszystkim o same archiwa (państwowe, wyodrębnione
i zakładowe) oraz przykładowo biblioteki czy też muzea.
Materiałów archiwalnych wchodzących do ewidencjonowanego niepaństwowego
zasobu archiwalnego dotyczy natomiast kilka regulacji ustawy o archiwach.
Przede wszystkim, zgodnie z przepisem art. 8 ustawy o archiwach: „Materiały
archiwalne wchodzące do ewidencjonowanego niepaństwowego zasobu
archiwalnego nie mogą być zbywane; ich przejście na własność Państwa następuje
zgodnie z art. 44 [ustawy o archiwach — podkreśl. aut.]”.
Przepis art. 44 ustawy o archiwach precyzuje natomiast następujące zasady
nabycia własności materiałów archiwalnych przez Skarb Państwa:
− „Z chwilą ustania działalności jednostek organizacyjnych, o których
mowa w art. 42 14 , ich materiały archiwalne stają się własnością Państwa
i wchodzą do państwowego zasobu archiwalnego. Podlegają przekazaniu
do właściwej jednostki państwowej sieci archiwalnej wskazanej decyzją
Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych” — art. 44.1 ustawy o archiwach;
14
Chodzi o zarządców niepaństwowym ewidencjonowanym zasobem archiwalnym, a więc o partie
polityczne oraz inne organizacje o charakterze politycznym, społecznym, zawodowym i gospodarczym
(np. stowarzyszenia i fundacje), Kościoły i związki wyznaniowe.