ARCHEION

154
PAWEŁ WOLNICKI
Czasy obecne nie przyniosły wypracowanych przez Kościoły i związki wyznaniowe
własnych szczegółowych regulacji zapewniających należyte warunki
przechowywania i ochrony przed uszkodzeniem, zniszczeniem bądź utratą
materiałów archiwalnych oraz zasad ich gromadzenia, przechowywania, opracowywania
i udostępniania. Podmioty konfesyjne i ich jednostki organizacyjne
opierają się przede wszystkim na dotychczasowej praktyce i zwyczaju, rzadziej
sięgając do powszechnych zasad metodyki archiwalnej. Nie mają często świadomości,
że fachową pomoc mogą uzyskać ze strony państwowej służby archiwalnej.
Podjęcie tej tematyki na łamach „Archeionu” ma na celu jej upowszechnienie
oraz promocję współpracy między archiwami państwowymi a Kościołami
i związkami wyznaniowymi.
Normatywy państwowe
Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach
Uchwalona w okresie PRL ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym
zasobie archiwalnym i archiwach (ustawa archiwalna), wprowadzając pojęcie
i definicję legalną narodowego zasobu archiwalnego, wyraźnie precyzowała, że
materiały archiwalne wchodzące do narodowego zasobu archiwalnego są także
wytwarzane przez Kościoły i związki wyznaniowe. Przy tym ustawodawca,
kierując się kryterium własnościowym, dokonał podziału narodowego zasobu
archiwalnego na państwowy i niepaństwowy 4 . Materiały archiwalne powstałe
i powstające w wyniku działalności Kościołów i związków wyznaniowych zostały
przyporządkowane do ewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego
(art. 42).
Akta i dokumenty, korespondencja, dokumentacja finansowa, techniczna, statystyczna,
mapy i plany, fotografie, filmy, mikrofilmy, nagrania dźwiękowe i wideofonowe,
i inna, bez względu na sposób jej wytwarzania — mająca znaczenie
jako źródło informacji o wartości historycznej na temat działalności Kościołów
i związków wyznaniowych, powstała w przeszłości i powstająca współcześnie
— została w polskim porządku prawnym poddana nadzorowi państwowemu 5 .
W tekście ogłoszonym ustawy archiwalnej nadzór nad narodowym zasobem
archiwalnym został powierzony Ministrowi Nauki, Szkolnictwa Wyższego
i Techniki za pośrednictwem Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych 6 .
Wskazano zarazem katalogowy zakres tego nadzoru: gromadzenie, brakowanie,
ewidencję, przechowywanie, opracowywanie, udostępnianie i zabezpieczanie
materiałów archiwalnych (art. 21 p.1.4) oraz działalność naukową i wydawniczą
prowadzoną w archiwach państwowych i dotyczącą wydawania zezwoleń na cza-
4
Art. 2 p. 2, art 15–40 i 41–51, Dz.U. 1983, nr 38, poz. 173 ze zm.
5
Art. 1 i art. 4, Dz.U. 1983, nr 38, poz. 173 ze zm.
6
Art 4, Dz.U. 1983, nr 38, poz. 173.