ARCHEION

488 URSZULA KACPERCZYK
ją uwagę koncentrowali na pojedynczych głosowaniach, które odnosiły się do
omawianych przez nich zagadnień 2 .
Gdy w czasie kontynuacji prac nad porządkowaniem Archiwum Sejmu Czteroletniego,
opracowywanego wcześniej przez dr Barbarę Sobolową, natrafiłam na
przechowywane w tym zespole protokoły i imienne formularze z głosowań senatu
i sejmu, okazało się, że są one nieuporządkowane. Dopiero po wykonaniu tej pracy
można byłoby ocenić, czy zachowało się dostatecznie dużo materiału, by podjąć
postulowane przez dr. Koweckiego badania. Na protokołach z głosowań brakuje
datacji. Podobnie rzecz się ma z formularzami znajdującymi się w ASCz i dziale
starodruków Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego (BUW) 3 . Część z nich jest
niedatowana lub nie zawiera tematu głosowanej propozycji, część nie posiada obu
tych elementów. Aby je zidentyfikować, należałoby najpierw policzyć wszystkie
oddane głosy za i przeciw znajdujące się na konkretnych formularzach, a następnie
porównać je z wynikami z głosowań i dopasować do określonego głosowania.
By to zrobić, trzeba było jednak znać wcześniej liczbę wszystkich przeprowadzonych
głosowań (z podaniem ich daty, tematu głosowanej propozycji oraz wyników
głosowań, z rozbiciem ich na senat i sejm). Należało więc prześledzić dokładnie
przebieg całego sejmu na podstawie jego diariusza.
Do wykonania tej pracy najlepszy okazał się oficjalny diariusz sejmu, częściowo
wydany drukiem przez sekretarzy sejmowych (Jana Łuszczewskiego
i Antoniego Siarczyńskiego), w większości zachowany w rękopisie w Archiwum
Sejmu Czteroletniego 4 . Diariusz ten zawiera najdokładniejsze informacje
2
Kalinka dokładnie omówił pierwsze głosowania przeprowadzone podczas sejmu (złożenie
przysięgi przez Departament Wojskowy, utworzenie Komisji Wojskowej, wybór komisarzy do Komisji
Wojskowej, skasowanie Rady Nieustającej — W. Kalinka, Sejm Czteroletni, Warszawa 1991, t. 1,
s. 149–150, 176–181, 223–225); Smoleński i Łojek najwięcej uwagi poświęcili głosowaniu z 27 stycznia
1792 r., w wyniku którego pozbawiono urzędów wojskowych osoby, które nie złożyły przysięgi na
wierność Konstytucji 3 maja, a więc przede wszystkim hetmana polnego koronnego Seweryna Rzewuskiego
i gen. artylerii koronnej Szczęsnego Potockiego — W. Smoleński, Ostatni rok Sejmu Wielkiego,
Kraków 1897, s. 218–228; J. Łojek, Geneza i obalenie Konstytucji 3 maja, Lublin 1986, s. 234–246.
3
Przechowywane w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (cyt. dalej: BUW) formularze
z głosowań stanowią część Archiwum Sejmu Czteroletniego; dotychczas nie udało się ustalić, w jaki
sposób zostały one wyodrębnione z ASCz i jak trafiły do BUW; niektóre z tych formularzy znane były
Estreicherowi — K. Estreicher, Bibliografia polska, t. 25, Kraków 1913, s. 300–301.
4
W ASCz brak przede wszystkim tych części rękopiśmiennego diariusza sejmu, które zostały
wydane drukiem przez sekretarzy sejmowych; brakuje więc pierwszych 71 sesji, które znajdują się
w diariuszu wydanym przez J. Łuszczewskiego (Diariusz Sejmu Ordynaryjnego pod związkiem Konfederacji
Generalnej Obojga Narodów w Warszawie rozpoczętego roku pańskiego 1788, Warszawa
1789–1790 t. 1–2, obejmujący sesje od 6 października 1788 do 6 lutego 1789 r.; cyt. dalej: DŁ)
i pierwszych 30 sesji podwojonego składu sejmu, które zostały wydane przez sekretarza A. Siarczyńskiego
(Diariusz Sejmu Ordynaryjnego pod związkiem Konfederacji Generalnej Obojga Narodów
w Warszawie od dnia 16 grudnia roku 1790, Warszawa 1791, obejmujący sesje od 16 grudnia 1790 do
7 lutego 1791 r.; cyt. dalej: DS); brakuje również kilkunastu pojedynczych sesji, z różnych okresów
obrad sejmu; dla omawianego tematu najbardziej odczuwalny jest brak sesji z 31 października 1791 r.,
w czasie której przeprowadzono dwa głosowania; w tym czasie nie wychodził już dziennik czynno-