ARCHEION

76
BARTOSZ NOWOŻYCKI
struktur terenowych, może również powoływać komitety doradcze wspierające
jego urząd. Jest też zobowiązany udzielać konsultacji instytucjom federalnym
w zakresie działalności NARA, ma również uprawnienia kontrolne w kwestii
postępowania z dokumentacją 15 . Archiwista Stanów Zjednoczonych ma prawo
zatrudnić lub wyznaczyć pracowników do wykonywania zleconych przez siebie
zadań, jak również powołać odpowiednich doradców i ekspertów, w tym wolontariuszy.
Przepisy administracyjne dają mu również możliwość wykorzystania,
za zgodą przełożonych, pracowników innych urzędów federalnych. Składa
coroczny raport z działalności NARA przed Kongresem, który ma zawierać
m.in.: sprawozdanie z wykonania budżetu oraz sprawozdanie z projektów badawczych
i wydawniczych.
Archiwista Stanów Zjednoczonych jest odpowiedzialny za przejmowanie do
zasobu NARA dokumentacji, której wytwórcami są: agencje federalne, Kongres
USA, Architekt Kapitolu oraz Sąd Najwyższy 16 . Wartość dokumentacji jest określana
na podstawie kwalifikacji i klasyfikacji przeprowadzanej przez pracowników
NARA. Archiwum Narodowe gromadzi materiały archiwalne o wartości
historycznej (historical materials). Przez takie, wg rozdziału 21, części 44 USC,
rozumiane są: książki i druki; dokumentacja aktowa, fotograficzna, kartograficzna
i audiowizualna; obrazy oraz inne przedmioty posiadające wartość historyczną
lub pamiątkową. Archiwista Stanów Zjednoczonych ma prawo nakazać
przekazanie do NARA dokumentacji z instytucji federalnych, która jest starsza
niż 30 lat i posiada wartość historyczną 17 . Zapis ten obejmuje również materiały
archiwalne po zlikwidowanych urzędach (za zgodą sukcesora) oraz dokumentację
złożoną jako depozyt w instytucjach edukacyjnych, organizacjach publicznych
lub stowarzyszeniach, chyba że Kongres postanowi inaczej 18 . Archiwista
Stanów Zjednoczonych ma prawo wystąpić o duplikaty lub kopie umów międzystanowych,
a także podjąć odpowiednie kroki, by je zabezpieczyć 19 . Zapisano
również możliwość otrzymania kopii raportu z realizacji zadań i obowiązków
15
W sytuacji stwierdzenia naruszenia przepisów należy pisemnie poinformować o tym szefa danej
agencji federalnej; jeśli działania te nie przyniosą skutku, na Archiwiście Stanów Zjednoczonych i personelu
NARA spoczywa obowiązek przedstawienia pisemnego raportu prezydentowi lub Kongresowi
USA; kontroli administracji dotyczy także ustawa Whistleblower Protection Act z 10 kwietnia 1989 r.
(tytuł 5 USC.) oraz zbiór rozporządzeń Whistleblower Protection Laws z lat 1988–1994 (tytuły 18, 10,
29, 49, 42, 46, 30, 15 oraz 33 USC); w kwestii kontroli publicznej administracji federalnej zob.: ustawa
Government In the Sunshine Act z 21 grudnia1995 r., część 5 USC § 552b; płace pracowników NARA
reguluje ustawa Payrates and Systems z 11 października 1996 r., część 5 USC § 5314.
16
Zob.: USC, § 2107, rozdział 21, część 44.
17
Wśród materiałów archiwalnych, które Archiwista Stanów Zjednoczonych winien wziąć w depozyt,
znajduje się także dokumentacja prezydentów USA i rządu federalnego oraz dokumenty aktowe
i audiowizualne pochodzące z prywatnych źródeł, które stanowią świadectwo funkcjonowania
rządu i administracji.
18
Archiwista Stanów Zjednoczonych może przenieść akta z prywatnych źródeł do archiwów narodowych.
19
Zob.: USC, § 2113, rozdział 21, część 44.