ARCHEION

338
EWA FURMAŃSKA
Moda na tego rodzaju prace narodziła się w trzeciej ćwierci. XVIII w. i utrzymała
się przez ponad 100 lat, do czasu, gdy grafikę ilustracyjną zastąpiła fotografia.
Wczesnymi autorami tego rodzaju ilustracji, reprezentowanymi w zbiorze są:
Thomas Benjamin (1755–1795), Samuel Middiman (1746–1818), Fredrich Nash
(1732–1806), John Ogborne (1725–1795) czy Thornbull (czynny ok. 1770). Zabytki
przeszłości prezentują ryciny, np.: Zamek w Rochester w hrabstwie Kent
Williama Deeble’a (1814–1855) lub Resztki pałacu Wolvesey Samuela Laceya
z lat 20. XIX w. Autorstwa tego samego sztycharza jest przedstawienie katedry
św. Pawła w Londynie. Wśród współczesnych budowli występują np. nieznanego
twórcy Pawilon w Brighton (fot. 7) i Brocket Hall w Hertfordshire z oficyny
Harrisona (1786). Bohatera literackiego ukazuje m.in. ilustracja do Toma Jonesa,
a zwykłą ryciną książkową jest barwna litografia Dance.
Za jedną z bardziej atrakcyjnych młodszych grafik można uznać Scenę żołnierską,
holenderskiego monogramisty ES (wł. Nicolasa Adriaana Pietra von
Helenusa) (1847–1921). W omawianym zbiorze uwagę zwracają nieliczne polonica.
Wymienić można: Nagrobek [Aleksandra Benedykta?] Sobieskiego Augustina
François Lemaitre’a (1797–1870), Portret króla Stanisława Augusta Poniatowskiego,
wykonany przez Johna Chapmana (1792–1823) oraz prace dwóch
Polaków — tworzącego także na terenie Prus i Wielkopolski rysownika, rytownika
i litografa Andrzeja Jana Dudraka (1835–1873) i Alfreda Womerskiego
(grafika z 1929), którego dotychczas nie wymienia się w źródłach. Najmłodsza
grafika powstała w 1950 r.
Do inwentarzy wprowadzono już większość rysunków i akwarel. Są to prace
powstałe jeszcze pod koniec XVIII w., np. przedstawienie miłośników włoskich
starożytności (fot. 8), ale większość z nich pochodzi z ostatnich dwóch stuleci.
Wykonali je autorzy europejscy, lecz odnajdujemy też dzieło rysownika japońskiego.
Przeważają szkice i studia malarskie, widoki miast i zabytków, pejzaże.
Niektóre z nich związane są bezpośrednio z twórcą zbioru. Mamy tu akwarelę
z 1957 r. noszącą tytuł Les sapeurs-pomiers, którą kolekcjoner otrzymał od Józefa
Czapskiego (1896–1993), oraz rysunek tuszem z 1914 r. przedstawiający
pejzaż z jeziorem, autorstwa młodego Potulickiego.
Szczególnym zainteresowaniem Michała Potulickiego cieszyły się druki ulotne.
W archiwum rodzinnym znajduje się również wiele zaproszeń o charakterze
oficjalnym. Nie zawsze są to materiały związane z jego osobą. Pochodzą z różnych
lat. Zachowały się m.in. programy teatralne teatrzyku literacko-artystycznego
Qui Pro Quo, zaproszenia na koncerty i uroczyste obchody rocznicowe
oraz spotkania. Najstarsze są z okresu, gdy M. Potulicki rozpoczął pracę w Ministerstwie
Spraw Zagranicznych. Jest wśród nich m.in. przepustka na uroczystość
powitalną rumuńskiej pary królewskiej na Dworcu Głównym w Warszawie
(24 czerwca 1923) (fot. 9–10). W grupie pamiątek związanych z okresem pobytu
w Genewie można znaleźć m.in. zaproszenie na uroczysty obiad zorganizowany
14 września 1927 r. w Hôtel des Bergues przez Międzynarodową Fundację