ARCHEION

544 MAREK WOJTYLAK
wizji strzelców konnych gen. Stanisław Klicki. Odrys ten, stanowiący załącznik
do sporządzonej notarialnie rok później umowy dzierżawnej, został wykonany
w 1823 r. na podstawie planu sytuacyjno-regulacyjnego całego miasta przez elewa
mierniczego Jana Nepomucena Leśniewskiego 47 . Dla badaczy tego okresu
jest on o tyle interesujący, że pokazuje szczegółowo zmiany, jakie dokonały się
na zagospodarowanym przez Klickiego obszarze, który został przeznaczony pod
pole marsowe i rozległy ogród w stylu angielskim 48 .
Z wyjątkiem wspomnianego planu nie dysponujemy, niestety, innymi źródłami
potwierdzającymi działalność por. Brochockiego w Łowiczu. Nie da się jednak
wykluczyć, że to on właśnie uczestniczył w projektowaniu baszty i pałacyku
generalskiego, które stawiał majster mularski Karol Krauze, błędnie określany
w opracowaniach architektem 49 . Brochocki walczył w powstaniu listopadowym,
a po wyjściu z Modlina w październiku 1831 r. stawił się w Warszawie, by ponowić
przysięgę carowi. W 1834 r. przeszedł do służby cywilnej, piastując kolejno
stanowisko inżyniera w obwodach: gostynińskim, opoczyńskim, łęczyckim,
wieluńskim, a w latach 1861–1865 w powiecie płockim 50 .
W 1833 r. pojawia się w Łowiczu pierwszy rządowy inżynier obwodowy. Był
nim Aleksander Dratz (Drac) (1804–1883), który pełnił tę funkcję do 1839 r. 51
Stanowisko to było jego pierwszym w służbie cywilnej, gdyż wcześniej służył
jako konduktor w Sztabie Generalnym Kwatermistrzostwa Wojska Polskiego.
Po otrzymaniu awansu na stopień podporucznika brał m.in. udział w pracach
pomiarowych Płocka.
Z okresu działalności w Łowiczu nie zachowały się jego rysunki projektowe.
W aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych natrafiłem jedynie na
wzmiankę, że w 1838 r. inżynier Dratz przygotował kosztorys i wydał wskazówki
dotyczące naprawy bruków na ulicach Wjazdowej, Podrzecznej i Nowym
Rynku oraz reperacji mostów i drogowskazów 52 . Po opuszczeniu Łowicza pracował
krótko w Dyrekcji Komunikacji Lądowej i Wodnej przy drogach i spławach,
a w 1844 r. został przeniesiony na stanowisko inżyniera powiatu hrubieszowskiego
w guberni lubelskiej. W 1847 r. awansował na naczelnika objazdu
najpierw 2., a następnie 4. w Oddziale IV Zarządu Okręgu Komunikacji w Warszawie.
Kolejnym etapem jego pracy zawodowej był od 1859 r. etat inżyniera
powiatu lubelskiego. Pomimo pozytywnej opinii, bezskutecznie starał się o sta-
47
APW OŁ, Kancelaria Józefa Sapińskiego rejenta okręgu sochaczewskiego w Sochaczewie,
1824, sygn. 9; M. Wojtylak, Plany miasta Łowicza w XVIII–XIX wieku, „Roczniki Łowickie” 2011
[druk: 2012], t. 9, s. 339–341.
48
W. Warchałowski, Ogród generała Stanisława Klickiego w Łowiczu, „Ochrona Zabytków”
1998/1999, nr 4, s. 355.
49
R. Kołodziejczyk, op.cit., s. 189; Katalog zabytków sztuki, s. 47.
50
K. Dumała, Służba budowlano-inżynierska, s. 91.
51
R. Gerber, op.cit., s. 360.
52
AGAD, KRSW, sygn. 1249, nlb.