ARCHEION

ARCHIWUM PAŃSTWOWE W WILNIE (1922–1939)
299
archiwaliów w kościele pofranciszkańskim przez „sfanatyzowane i niepoczytalne
jednostki” 84 . Na przełomie 1926 i 1927 r. sprawa lokalizacji archiwum
prowadziła do konfliktów z różnymi środowiskami wyznaniowymi, etnicznymi
i zawodowymi. Z jednej strony była to wspólnota białoruska, niezadowolona
z planów pozbawienia jej gmachu pobazyliańskiego, z drugiej Kościół katolicki
i jego wierni. Powodem stało się przetrzymywanie akt w kościele należącym
do franciszkanów. W tym miejscu znajdowały się głównie akta administracji
rosyjskiej XIX w., co prowokowało także pytania, czy takie materiały — świadectwa
niewoli — należy chronić w miejscu świętym przeznaczonym na modlitwę,
uniemożliwiając uczynienie go miejscem spotkań i praktyk religijnych.
Niezadowolony był także uniwersytet. Na przełomie 1926 i 1927 r. W. Gizbert-
-Studnicki przesłał do S. Ptaszyckiego wiele pism dotyczących trudnej sytuacji
lokalowej archiwum. Pisał też bezpośrednio do ministra wyznań religijnych
i oświecenia publicznego. Funkcję tę pełnił wówczas Gustaw Dobrucki. Przekazał
mu swoje stanowisko w tej sprawie. Dołączył do niego opinie rzeczoznawców.
Apelował, by „działać”, a nie „czekać” 85 . Energiczne poszukiwania sojuszników
i dobrych rozwiązań dla archiwum nie spotykały się z aprobatą i entuzjazmem
zwierzchników. Na początku grudnia 1926 r. S. Ptaszycki wystosował
do W. Gizberta-Studnickiego list mający charakter reprymendy. Jego fragment
brzmiał: „Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego pismo
Pańskie pozostawia bez odpowiedzi, poleca Panu stosować się do zarządzeń ministerstwa
i ściśle je wykonywać” 86 . Na początku 1927 r. S. Ptaszycki, ówczesny
dyrektor Archiwów Państwowych, poinformował W. Studnickiego, iż minister
„uznał sprawę przekazania gmachu pobazyliańskiego dla Archiwum Państwowego
w Wilnie za nieaktualną i z tego powodu postanowił zaniechać wszelkich
zabiegów, tyczących się objęcia tych zabudowań na archiwum wileńskie” 87 . Wobec
takiego oświadczenia upadła koncepcja przekazania budynku na ulicy Ostrobramskiej
archiwum i scalenia tam jego zasobu. Koniecznym stało się także
poszukiwanie innego rozwiązania.
W dniu 7 czerwca 1927 r. odbyło się spotkanie u wojewody wileńskiego dotyczące
problemów lokalowych archiwum wileńskiego 88 . Uczestniczyli w nim
m.in. dyrektor Archiwów Państwowych Stanisław Ptaszycki, dyrektor Dyrekcji
Okręgowej Robót Publicznych inż. Stanisław Siła-Nowicki, dr Stefan Rygiel,
prof. Ludwik Abramowicz 89 . Obecny był także W. Gizbert-Studnicki. W trakcie
konferencji ustalono, że na potrzeby archiwum zostanie nabyty od Towarzy-
84
Ibidem, k. 247.
85
Ibidem, k. 279, opinie rzeczoznawców, k. 280–283.
86
Ibidem, list z 6 grudnia 1926, k. 278.
87
Ibidem, k. 288.
88
Ibidem, sygn. 12, k. 102; funkcję wojewody pełnił wówczas Władysław Raczkiewicz.
89
Ibidem, syg. 28, k. 283.