ARCHEION

OMÓWIENIA I RECENZJE
573
cji pojęcia „kultura dokumentacyjna”. Sądzę, że te wprowadzające do dalszych
wywodów rozważania znalazły się w odpowiednim miejscu, ponieważ stanowią
niejako reasumpcję, zwieńczenie wcześniejszych roztrząsań nad „najbliższym
otoczeniem” kultury dokumentacyjnej. Poszukuje w nim autorka inspiracji do
nowego, jak to określa, „ujęcia problematyki kancelaryjno-archiwalnej z antropologiczno-kulturoznawczego
punktu widzenia”. Dokonując we wcześniejszych
podrozdziałach obszernego przeglądu stanu badań, koncentruje się teraz na spuentowaniu
dotychczasowych poglądów, ich reinterpretacji, stosownej do własnych
potrzeb badawczych.
Zauważmy od razu, że nie unika śmiałych konstatacji, i to odnoszących się do
fundamentalnych kwestii kultury dokumentacyjnej. Mianowicie, brak dotychczas
„stałego miejsca w typologii kultur” (s. 47) tłumaczy faktem jej „zbyt oczywistej”
obecności w życiu społecznym. Paradoksalnie więc, zwyczajowe poniekąd,
praktyczne sprzężenie działalności dokumentacyjnej z codzienną rzeczywistością
jakby banalizowało teoretyczny wymiar kultury dokumentacyjnej.
Dochodzimy tu do następnego interesującego przykładu poznawczej deklaracji
— rezygnacji przez autorkę z rygorystycznej formuły interpretacyjnej na
rzecz inspirującej dalsze studia refleksji. W podobnym duchu prowadzone są
rozważania nad możliwościami optymalnej prezentacji pojęcia „kultury dokumentacyjnej”.
W. Roman próbuje zarówno instruktywnej, jak i leksykalnej formuły.
Nawiązuje m.in. do często stosowanej w tekstach socjologicznych metody
definiowania przez zestawienie elementów składowych pojęcia, podejmując
równolegle interesujące próby ich uogólnień. W obu wypadkach zdaje się eksponować
niepowtarzalną w innych typach kultury cechę kultury dokumentacyjnej:
możliwości dokumentowania wszelkich przejawów życia społecznego (s. 48).
Jest po prostu nośnikiem kultury, źródłem dla kolejnych pokoleń.
Rozwinięcie tego wątku stanowi rozdział drugi. Łącząc współczesną kulturę
dokumentacyjną (w tym problem funkcjonowania i roli archiwów) z pojęciem
społecznego ładu informacyjnego, autorka decyduje się na wyodrębnienie w tym
rozdziale wcześniejszych procesów ewolucyjnych w dziejach rozwoju narzędzi
pisarskich i różnych form dokumentów. Czyni to w klarowny, podporządkowany
chronologicznemu rytmowi, sposób. Osobnego komentarza domaga się podrozdział
trzeci, mówiący o „artefaktach kultury dokumentacyjnej”. Odczytujemy
w nim nade wszystko potwierdzenie informacyjnych funkcji dokumentu — nośnika
treści i środka komunikowania się. Rolę taką mógł pełnić należycie wtedy,
gdy „nadążał” za określonym stopniem cywilizacyjnego zaawansowania, rozwoju
społeczeństwa i kultury.
Uwagę niżej podpisanego szczególnie skupiły jednak dwa ostatnie podrozdziały
tyczące kancelaryjnego i archiwalnego „kompleksu kulturowego”. Stanowią
one bowiem dobrą podstawę prezentacji artefaktów odrębności kultury
dokumentacyjnej — rezultat wielowiekowego procesu tworzenia, gromadzenia
i użytkowania dokumentacji w kancelarii i archiwum. Uwzględniając środko-