ARCHEION

GROMADZENIE ZBIORÓW ARCHIWUM BERNARDYŃSKIEGO…
273
prawa własności na nie i zwrot akt w sytuacji rozwiązania archiwum, przechowywanie
archiwaliów w pomieszczeniu odpowiednio zabezpieczonym przed
ogniem (właśnie takie posiadało archiwum), nadsyłanie akt na żądanie sądów
i zapewnienie dostępu wszystkim urzędom, prowadzenie odpowiedniej ewidencji
archiwaliów.
Uwagi O. Balzera dotyczyły zasad udostępniania archiwaliów wszystkim
urzędom. Ponieważ w tym wypadku chodziło o udostępnianie na tych samych
zasadach, które obowiązywały podczas przechowywania akt w sądach, zaistniała
potrzeba wprowadzenia pewnych korekt wynikających z pewnych różnic (inne
godziny urzędowania, zamykanie archiwum na czas sprzątania itp.). Ponadto
dyrektor zgłaszał sprzeciw wobec nieograniczonego udostępniania achiwaliów
stronom biorącym udział w rozprawach sądowych (ich nieuzasadnione i często
dokuczliwe wnioski miałyby negatywny wpływ na wykonywanie obowiązków
archiwalnych, a brak odpowiedniego pomieszczenia uniemożliwiał korzystanie
z archiwaliów w sposób należyty). Ale ponieważ archiwum nie mogło odmówić
stronom ich prawa (w pewnych uzasadnionych przypadkach), zaproponowano
następujące rozwiązanie: strony najpierw zwracają się do sądu, a ten z kolei do
archiwum z wnioskiem o udostępnienie dokumentacji w tymczasowe użycie
albo, żeby prawo na korzystanie z archiwaliów miały tylko te strony, które by
przedłożyły dyrekcji osobne upoważnienie sądu.
Niezrozumiały dla O. Balzera był także wymóg, by archiwum prowadziło
ewidencję wszystkich akt, nawet tych, które zostały przekazane w depozyt do
innych archiwów. Taki obowiązek powinien był spoczywać, wg niego, na konkretnym
osobnym archiwum, tym bardziej że prowadzenie takiej ewidencji byłoby
w praktyce bardzo skomplikowane 90 .
Zgodnie z odezwą Prezydium Wyższego Sądu Krajowego we Lwowie
z 16 lutego 1900 r. wszystkie sądy zobowiązane były prowadzić brakowanie
akt w obecności pracowników archiwów 91 . Sądy miały obowiązek zawiadamiać
archiwa o każdym brakowaniu i tym samym zapewniać im prawo udziału w brakowaniu.
O. Balzer uważał, że tylko w ten sposób uda się zapobiec zniszczeniu
wartościowych archiwaliów (takie przypadki zdarzały się w lokalnych sądach).
Ale sprawę komplikował brak odpowiednich środków (pokrycie kosztów delegowania
pracowników archiwów w celu udziału w brakowaniu) i niewystarczająca
liczba pracowników archiwalnych (liczba pracowników była nieproporcjonalnie
mała w porównaniu do zakresu i czasu prac — szczegółowe badanie dokumentacji
każdego sądu mogło trwać tygodnie, a nawet miesiące). Tych komplikacji
można było częściowo uniknąć, gdyby materiały archiwalne nadsyłano do ar-
90
Ibidem, k. 2–3; utrudnienie wynikało z tego, że Galicja była podzielona na dwa okręgi Wyższych
Sądów Krajowych — lwowski i krakowski i odpowiednio dwa archiwa krajowe, do których
miały napływać akta z tych okręgów, to ewidencjonowanie akt innego archiwum odbywałoby się
w granicach całkowicie odrębnego okręgu sądowego.
91
S. Sochaniewicz, Archiwum krajowe, s. 45.