ARCHEION

PRZEGLĄD PRAWODAWSTWA ŚWIATOWEGO…
125
wszczęcie postępowania deklaracyjnego sprawia, że do przedmiotowych dóbr kultury
(w tym materiałów archiwalnych) stosuje się przepisy określające obowiązki
właścicieli lub posiadaczy materiałów, dla których już wydano deklaracje 40 . Warto
jednak pamiętać, że na podstawie art. 49.4 (zob. niżej) deklaracje wartości kulturalnej
(czy ściślej, deklaracje przynależności do dziedzictwa dokumentalnego) są
konieczne jedynie dla tych archiwaliów, które nie należą do dziedzictwa dokumentalnego
na podstawie materialnych przesłanek z art. 49.2–4.
Szczegółowe przepisy dotyczące archiwaliów prywatnych zamieszczono
w tytule VII omawianej ustawy. Zgodnie z definicją z art. 48 i 49 na dziedzictwo
dokumentalne i bibliograficzne składają się trzy rodzaje dokumentacji, niezależnie
od tego, czy są przechowywane w archiwach, czy w bibliotekach:
− dokumenty (niezależnie od czasu ich powstania) wytworzone, zachowane
lub zgromadzone przez organy lub jednostki organizacyjne o charakterze
publicznym w ramach wykonywania ich zadań, a także przez osoby prawne
o przewadze kapitału państwowego i pozostałe jednostki organizacyjne
lub osoby fizyczne, o ile wykonują one zadania publiczne (do dziedzictwa
należą w tym wypadku tylko te dokumenty, które są związane z wykonywaniem
wspomnianych zadań),
− dokumenty starsze niż 40 lat, wytworzone, zachowane lub zgromadzone
w ramach własnej działalności przez jednostki o charakterze politycznym,
związkowym lub wyznaniowym, fundacje oraz prywatne stowarzyszenia
kulturalne i oświatowe,
− wszelkie dokumenty wytworzone, zachowane lub zebrane przez wszelkie
inne podmioty lub osoby fizyczne, jeżeli są starsze niż 100 lat.
Istnieje ponadto (art. 49 [5]) możliwość uznania przez kompetentny organ za
dziedzictwo dokumentalne również dokumentów innych niż wymienione, jeżeli
na to zasługują. W celu kontroli nad zabezpieczeniem prowadzi się spis obiektów
stanowiących dziedzictwo dokumentalne 41 . W przeciwieństwie do innych
państw, które przyjęły romański model regulacji, w Hiszpanii przynależność do
„zasobu archiwalnego” materiałów archiwalnych osób prywatnych nie zależy
wyłącznie od oceny właściwego organu, ale opiera się głównie na precyzyjnych
kryteriach kwalifikacji archiwalnej (zwłaszcza kryterium czasu powstania i kryterium
podmiotowego).
Ustawodawca hiszpański uregulował także obowiązki właścicieli materiałów
archiwalnych należących do dziedzictwa dokumentalnego. Przepis art. 52 (1) nakazuje
im przechowywanie i zabezpieczenie posiadanych archiwaliów oraz ich
40
Art. 11.1: La incoación de expediente para la declaración de un Bien Interés Cultural
determinarà, en relación al bien afectado, la aplicación provisional del mismo regimen de protección
previsto para los bienes declarados de interés cultural.
41
Art. 49.5: La Administración del Estado podrá declarar constitutivos del Patrimonio Documental
aquellos documentos que, sin alcanzar la antigüedad indicada en los apartados anteriores,
merezcan dicha consideración.