ARCHEION

308
ALICJA KULECKA
mocy archiwalnych dla Litewskiej Komisji Skarbowej i Wojskowej, Wileńskiej
Komisji Skarbowej, zajmowano się aktami administracji Litwy Środkowej, inwentaryzowano
Archiwum Wileńskiej Komisji Archeograficznej (1864–1915),
notariuszy wileńskich, m.in. Bordonosa, opracowywano międzyzespołowy indeks
geograficzny i skorowidz do akt Wileńskiego Sądu Okręgowego 142 . W 1937 r.
sporządzano karty inwentaryzacyjne do akt Deputacji Szlacheckiej, Kuratorium
Okręgu Szkolnego Wileńskiego (1862–1876), różnych wydziałów Wileńskiej Izby
Skarbowej (1860–1911), Policji Wileńskiej (1840–1912), Wileńskiej Izby Dóbr
Państwowych (1814–1912), Kancelarii Generał-Gubernatora Wileńskiego 143 .
Jednym z ważniejszych zbiorów archiwalnych przechowywanych w Archiwum
Państwowym w Wilnie było Archiwum Murawiewskie”. Był to typowy
przykład akt zgromadzonych w określonym celu. Historię jego tworzenia i opracowania
przedstawił Ryszard Mienicki 144 , historyk i archiwista zatrudniony
w archiwum wileńskim. Wymienione archiwum miało być pomnikiem poświęconym
działalności politycznej Michała Murawiewa „Wieszatiela”, pogromcy
powstania styczniowego na Litwie, zwolennika terroru i represji, znanego ze
swoich antypolskich poglądów i zachowań. Zawarte w nim materiały zostały
zgromadzone, jak podkreślił historyk kolekcji R. Mienicki, dla „uczczenia działalności”
generał-gubernatora, zwłaszcza tej prowadzonej w Wilnie w latach
1863–1865 145 . Archiwum zawdzięczało swoje istnienie idei tworzenia Muzeum
im. Murawiewa. Jego działalność została zainaugurowana wraz z otwarciem tej
placówki. Stanowiło jej część składową w latach 1901–1915. Gromadzenie materiałów
do kolekcji rozpoczęło się w 1898 r. w momencie kompletowania zbiorów
do wspomnianego muzeum. Za inicjatora uczczenia pamięci M. Murawiewa
należy uznać pomocnika kuratora Wileńskiego Okręgu Szkolnego A. Bieleckiego.
Był on autorem memoriału kierowanego do Generał-Gubernatora Wileńskiego
Witalija Trockiego. Wskazywał w nim na zacieranie się pamięci o tej postaci,
a zwłaszcza o jej zasługach dla rosyjskojęzyczności tych ziem, a tym samym rosyjskiej
dominacji kulturowej. Uważał, że najlepszą formą przypomnienia Murawiewa
będzie możliwość zapoznawania się z archiwaliami. Ocenił jednak, że
były one rozproszone w różnych archiwach na terenie całej Rosji. Nie sprzyjało
to budowaniu pamięci Murawiewa. Tak powstała idea scalenia materiałów dotyczących
działalności jednej osoby. Powodem zasadniczym było przypomnienie
i utrwalenie zasług Murawiewa. Archiwalia stanowić miały najważniejszy dział
muzeum. A. Bielecki zaprezentował ideę bardzo szerokiego kolekcjonowania.
Miały to być w pierwszej kolejności „akta dotyczące różnych dziedzin zarządu
142
Idem, Sprawozdanie z działalności archiwów państwowych, rok 1935, s. 122–123.
143
Idem, Sprawozdanie z działalności archiwów państwowych, 1937, „Archeion” 1938–1939,
t. 16, s. 174–175.
144
R. Mienicki, Archiwum Murawiewskie w Wilnie (R. 1898 –1901–1936), Warszawa 1937.
145
Ibidem, s. 3.