ARCHEION

ARCHEION, T. CXV
WARSZAWA 2014
PAWEŁ WOLNICKI
(Częstochowa)
PODSTAWY WSPÓŁPRACY PAŃSTWOWEJ SŁUŻBY ARCHIWALNEJ
W POLSCE Z KOŚCIOŁAMI I ZWIĄZKAMI WYZNANIOWYMI
Wprowadzenie
Kształt polskiej archiwistyki w XX stuleciu miał swoją specyfikę zakorzenioną
w wydarzeniach historycznych (zabory i dwie wojny światowe), co skutkowało
jej wolniejszym rozwojem w porównaniu ze stanem badań prowadzonych
w innych krajach europejskich 1 . W okresie II Rzeczypospolitej toczył się przez
dwie dekady naukowy dyskurs, który włączył w prowadzoną tematykę także
archiwa diecezjalne Kościoła rzymskokatolickiego i udostępnianie archiwaliów
przechowywanych w jego instytucjach. Nie podejmowano jednak w zasadzie
problemów archiwów innych Kościołów i związków wyznaniowych 2 .
Od wprowadzenia w 1951 r. dekretu o archiwach wysiłki państwowej służby archiwalnej
koncentrowały się na materiałach archiwalnych proweniencji państwowej.
Archiwistyka Kościoła rzymskokatolickiego rozwijała się przede wszystkim
pod wpływem działalności naukowo-wydawniczej ośrodka „Archiwa, Biblioteki
i Muzea Kościelne” w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i inspiracji papieskiej
szkoły dyplomatyki 3 . Ten brak zainteresowania ze strony organów państwowych
oraz specyficzna polityka wyznaniowa PRL odbiły się z pewnością negatywnie na
kształtowaniu zasobu archiwalnego instytucji konfesyjnych w Polsce.
1
H. Robótka, Wprowadzenie do archiwistyki, Toruń 2002, s. 38–39.
2
Sprawozdanie z działalności Wydziału Archiwów Państwowych w 1935 r., „Archeion” nr 14,
1936, s. 94–95; J. Kwolek, Naukowa organizacja archiwów kościelnych, „Przegląd Teologiczny”,
t. 11, 1930, z. 1, s. 1–37; A. Liedtke, Archiwa kościelne na Pomorzu, ich stan i potrzeby, „Zapiski
Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1938/1945, t. 11, s. 135 i n.
3
T. Grygier, Z zagadnień archiwistyki kościelnej na przykładzie archiwum parafialnego, „Archiwa
Biblioteki i Muzea Kościelne” (cyt. dalej: ABMK) 1971, t. 22, s. 5–54; S. Librowski, Stan i potrzeby
archiwów kościelnych oraz program pracy na najbliższy okres, Lublin 1969; M. Zahajkiewicz, Ośrodek
Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych w trosce o zbiory archiwalne Kościoła katolickiego
w Polsce, ABMK 2004, t. 81, s. 7; L. Wilczyński, ABC kancelarii i archiwum parafialnego, Poznań
2012, s. 37–38; P. Wolnicki, Procesy archiwotwórcze w strukturach administracyjnych diecezji
częstochowskiej, Częstochowa 2006, s. 10.