ARCHEION

316
ALICJA KULECKA
nieruchomości skonfiskowane przez władze zaborcze. Jak wskazywał W. Gizbert-Studnicki,
konieczność wykonania tych postanowień wymagała „zwiększonej
pracy archiwalnej”, a także „dokumentnego przekonania się, o ile są słuszne
pretensje episkopatu polskiego do niektórych nieruchomości rządowych” 186 . Podawał
przykład ustaleń dotyczących tzw. koszar Porafałowskich. W wyniku poszukiwań
archiwalnych okazało się, że budynek pojezuicki, następnie popijarski
został sprzedany rządowi w końcu XVIII w. Mimo to kuria wileńska rościła do
niego pretensje 187 . Ten casus sprawił, że nabrał nieufności wobec żądań Kościoła.
W sprawozdaniu za 1925 r. zawarł więc następującą uwagę: „Proszę o instrukcję
czy w obecnych czasach, gdy przedstawiciele zakonów i duchowieństwa katolickiego
chcą prowadzić kwerendy w archiwum państwowem mają korzystać na
prawach osób pracujących naukowo, czy korzystanie z archiwum ma być utrudnione
przez przezorność, aby skarb państwa nie ucierpiał, z powodu prowadzenia
kwerend przez przedstawicieli instytucji zainteresowanej w otrzymaniu od skarbu
państwa możliwie większej liczby nieruchomości, które jednak mogły, jak się okazało
z koszarami »Rafałowskiemi« wyjść z posiadania duchowieństwa w drodze
dobrowolnej sprzedaży, a nie konfiskaty. — Można, jak sądzę, bez szkody dla
skarbu państwa, nie dopuścić do prowadzenia bez ograniczeń kwerend w archiwum
przez przedstawicieli duchowieństwa, o ile onus probanci że sporna nieruchomość
należała bez przerwy do duchowieństwa leżeć będzie tak, jak to bywa
w innych wypadkach, na stronie powodowej” 188 .
Z prośbami o kwerendy zwracały się także różne instytucje społeczne, m.in. Stowarzyszenie
Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863 r. 189 Przedmiotem
poszukiwań były również sprawy konfiskat majątków w okresie powstania styczniowego
190 . Z prośbami o kwerendy zwracali się też weterani powstania 191 .
Archiwum posiadało także pracownię naukową. Udostępniano w niej akta
dla celów badawczych. Archiwum pracowało od poniedziałku do soboty w godzinach
8.30–15.30. Wyjątek stanowiły soboty w okresie letnim (1 maja–1 października),
kiedy praca trwała do godziny 14.00. W tym samym czasie czynna
była pracownia naukowa 192 . Stanisław Ptaszycki okólnikiem z 24 czerwca 1930 r.
przypominał o konieczności punktualnego rozpoczynania pracy. Urzędnicy archiwalni
powinni byli zjawiać się między 8.00 a 8.15. Dyrektor zaś powinien był
potwierdzać obecność o godzinie 8.15 193 .
186
Ibidem, „Sprawozdanie z prac w grudniu 1925”, k. 133 r.
187
Ibidem.
188
Ibidem.
189
Ibidem, sygn. 48, k. 24.
190
Ibidem, sygn. 49, k. 22.
191
Ibidem, sygn. 3, k. 292–293, list Jerzego Kraskowskiego przesłany przez Archiwum Akt
Dawnych w Warszawie, 1926.
192
Ibidem, sygn. 5, „Odpowiedź na kwestionariusz”, k. 52 r.
193
Ibidem, k. 153.