ARCHEION

PRZEGLĄD PRAWODAWSTWA ŚWIATOWEGO…
127
ustawy, precyzuje w punkcie VII zakres pojęcia „archiwa prywatne”. Są nimi
zatem: „dokumenty lub kolekcje o znaczeniu publicznym, historycznym lub kulturalnym,
pozostające we władaniu osób prywatnych (particulares)”.
Przepisy ograniczające swobodę dysponowania archiwaliami prywatnymi
ustawodawca meksykański wprowadził w tytule IV. Artykuł 31 stanowi bowiem,
że „bez uprzedniej zgody Głównego Archiwum Narodowego nie mogą opuszczać
terytorium państwa dokumenty, które należały lub należą do zespołów archiwalnych
organów federalnych, jednostek federacji (tj. stanów), municypiów
lub sądów oraz inne dokumenty oryginalne związane z historią Meksyku i księgi,
które ze swej istoty nie mogą łatwo być zastąpione” 46 ; z treści przepisu wynika,
że zakazem wywozu objęte są również archiwalia osób prywatnych o znaczeniu
historycznym 47 . Ustawa ogranicza również swobodę zbycia przez osoby
prywatne materiałów archiwalnych, które zostały uznane uprzednio w drodze
deklaracji za narodowe dziedzictwo dokumentalne (el patriomonio documental
de la Nación) oraz takich, o których mowa w art. 36 ust. I–II ustawy federalnej
o zabytkach i strefach archeologicznych, artystycznych i historycznych, w trybie
określonym w odrębnym rozporządzeniu (dotychczas niewydanym) 48 .
Zgodnie z art. 33, dopuszcza się możliwość przekazywania przez podmioty
prywatne swoich materiałów archiwalnych na przechowanie w celu ich „stabilizacji”.
Jeżeli po dokonaniu tej stabilizacji Główne Archiwum Narodowe
otrzyma informację o zagrożeniu zespołów archiwalnych lub poszczególnych
dokumentów, należących do osób prywatnych, zniszczeniem lub utratą może, po
zasięgnięciu opinii Akademickiej Rady Doradczej (Consejo Académico Asesor),
wydać stosowną decyzję (dictamen) dotyczącą wywłaszczenia (art. 33).
Główne Archiwum Narodowe wydaje deklaracje o zakwalifikowaniu prywatnych
materiałów archiwalnych do narodowego dziedzictwa dokumentalnego
(art. 44 III); rozwiązanie to pozwala sytuować ustawę meksykańską w ramach
modelu romańskiego. Archiwalia prywatne objęte deklaracjami i te, których właśzależnie
od ich nośnika, wytworzonych lub otrzymanych przez podmioty obowiązane [enumeratywnie
wskazane podmioty władzy publicznej] lub osoby prywatne w ramach wykonywania swych uprawnień
lub w toku podejmowanych czynności (art. 4: Para efectos de la presente Ley y su ámbito de applicación
se enetenderá por archivo conjunto orgánico de documentos en cualquier soporte, que son producidos
o recibidos por los sujetos obligados o los particulares en el ejercicio de sus atribuciones o en el desarrollo
de sus actividades). Pojęcie „archiwum” w archiwistyce meksykańskiej przywołuje Héctor Madrid
Mulia: Normas de valoración histórica, zob.: Normatívidad Archivística, México 1996, s. 92.
46
Art. 31: No podrán salir del país documentos que hayan pertenecido o pertenezcan a los archivos
de los órganos federales, entidades federativas, municipios y casas curiales, así como documentos
originales relacionados con la historia de México y libros que por su naturaleza no sean fácilmente
sustituibles, sin la autorización previa del Archivo General de la Nación.
47
Potwierdza to art. 44, który wśród kompetencji Głównego Archiwum Narodowego wymienia
wydawanie zgody na wywóz materiałów należących do narodowego dziedzictwa dokumentalnego.
48
Ley Federal sobre Monumentos y Zonas Arqueológicos, Artísticos e Históricos (DOF
6.05.1972). Przepisy, do których ustawodawca tu odsyła, dotyczą niektórych kategorii akt dawnych
(XVI–XIX w.).