ARCHEION

602 OMÓWIENIA I RECENZJE
ca akt. Autorka słusznie zwraca w tym miejscu uwagę na pewien ważny aspekt,
z którym należy się zgodzić. Oto pisze, iż „brak szczegółowych rozporządzeń
wykonawczych określających warunki oraz zasady postępowania z materiałami
archiwalnymi paradoksalnie często może być korzystny z punktu widzenia
możliwości dostosowania parametrów środowiska i warunków przechowywania
kolekcji oraz organizacji pracy wokół ochrony zbiorów, do specyfiki kolekcji,
miejsca jej przechowywania oraz funkcjonowania instytucji zajmującej się zbiorami”.
Tematyka ochrony archiwaliów przed kradzieżami nie była dotychczas
podejmowana w formie otwartej dyskusji. Wyjątkiem była tu zorganizowana
w 2007 r. przez Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie konferencja
pt. „Kradzieże w archiwach”. W dziedzinie ochrony zabytków problem
stosowania technicznych zabezpieczeń przed kradzieżami w zbiorach muzealnych
jest regulowany prawnie. Pomocą w tej dziedzinie służy instytucjom
w Polsce Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych. Prawo archiwalne niestety
nie obejmuje zjawiska kradzieży archiwaliów w formie przepisów wykonawczych,
dotyczących szczegółowo zabezpieczeń magazynów archiwalnych, tak
jak ujmuje to ustawa o ochronie zabytków. Jedynie niektóre instytucje mogą
sobie pozwolić na stosowanie nowoczesnych technologii nadzoru i ochrony
obiektów. Z badań zjawiska wynika jednak, iż do większości kradzieży archiwaliów
i materiałów bibliotecznych (a często i muzealiów) przyczyniał się
tzw. błąd ludzki.
Podsumowując powyższy przegląd stosowanych w archiwach standardów,
przepisów i zasad zabezpieczania zasobów, autorka podkreśla jedną bardzo
istotną kwestię. Dotychczasowe badania sytuacji, w których dziedzictwo archiwalne
jest zagrożone, wskazują, że wszystkie wysiłki, inwestycje i działania
mające na celu odpowiednie zabezpieczenie archiwaliów (zarówno w sytuacji
zagrożenia katastrofami, jak i w przypadku zagrożenia długotrwałym wystawieniem
na czynniki przyspieszające degradację chemiczną oraz fizyczną
materiałów czy nawet zagrożenia skutkami podejmowanych prac konserwatorskich)
powinny być poprzedzone tzw. oszacowaniem ryzyka i określeniem
priorytetów. Dotychczas najczęściej metody szacowania zagrożeń stosowane
były w przypadku zabezpieczania przed katastrofami. Warto jednak podobną
analizę, połączoną z kompleksową oceną stanu zachowania zasobu, podjąć
przed sprecyzowaniem planu działań i inwestycji w formie strategii ochrony
i zabezpieczania zbiorów.
Podkreślono, iż przygotowanie planu działania w sytuacji kryzysowej i jego
realizacja to praca zespołowa. Bowiem bez zaangażowania i zrozumienia ze
strony wszystkich działów instytucji nie można zbudować funkcjonującego
dobrze programu ochrony archiwaliów. Budowa i realizacja planu to proces.
Nie wszystko daje się wykonać od razu, zwłaszcza kiedy konieczne jest poniesienie
przez instytucję dodatkowych kosztów. Niemniej jednak, np. ograni-