ARCHEION

162
PAWEŁ WOLNICKI
cje w prowadzą ramach własnej działalności sekretariat (kancelarię), archiwum
bieżące, a nierzadko są wytwórcą materiałów archiwalnych. Właśnie ta sfera
działalności Kościołów i związków wyznaniowych, obejmująca dokumentację
wytwarzaną i narastającą (zarówno spraw pozostających w toku załatwiania, jak
i zakończonych), wydzielanie z niej archiwaliów i jej brakowanie, pozostaje najczęściej
zaniedbana i niewłaściwie zabezpieczona, np. gdy jest deponowana nie
u osoby prawnej (w instytucji), lecz u osoby fizycznej prowadzącej kancelarię
czy archiwum, a w najgorszym wypadku uznana za makulaturę. Przyczyny tego
stanu rzeczy są złożone. Jedną z nich jest brak profesjonalizmu oraz nieskuteczność
kontroli i nadzoru ze strony czynników kościelnych w sprawach dotyczących
postępowania z dokumentacją w kościelnych jednostkach organizacyjnych.
W tym miejscu należy także zaznaczyć, że wspólnoty konfesyjne nie posiadają
spójnej sieci archiwalnej na wzór istniejącej w Polsce państwowej sieci archiwalnej.
Można co najwyżej mówić o sieci archiwów kościelnych, w znaczeniu
rodzajowym 42 .
Dlatego rozpoznanie przez właściwe archiwa państwowe właśnie tych podmiotów
i złożenie oferty współpracy wydają się być szczególnie cenne. Przy tym
warto pamiętać, że współdziałanie w dziedzinie ochrony narodowego zasobu archiwalnego,
którego właścicielem są podmioty konfesyjne, wymaga współpracy
instytucjonalnej 43 . Inicjatywy te mobilizują bowiem organy Kościołów i związków
wyznaniowych do refleksji dotyczącej postępowania z dokumentacją na
różnych szczeblach organizacyjnych i budzą zainteresowanie tą sferą. Oprócz
propozycji konkretnej pomocy pełnią funkcję prewencyjną, co w przyszłości
może zaowocować ocaleniem znacznej części narodowego zasobu archiwalnego
proweniencji wyznaniowej.
Oferta współpracy archiwum państwowego nie powinna ograniczać się zatem
tylko do jednostek organizacyjnych, mających osobowość prawną nadaną im na
podstawie ustawodawstwa kanonicznego czy państwowego, ale winna zauważać
i uwzględniać także inne podmioty funkcjonujące w ramach wewnętrznej struktury
organizacyjnej Kościołów i związków wyznaniowych. Trzeba też dostrzec
kościelne osoby prywatne, które wytwarzają i przechowują dokumentację.
Zgodnie z Zarządzeniem nr 16 NDAP wykaz podmiotów powinien zawierać
następujące informacje: nazwę podmiotu, adres siedziby organów zarządzających
podmiotu, adres archiwum podmiotu, określenie formy prawnej podmiotu,
zwięzłe określenie rodzaju działalności podmiotu, w tym jego działalności podstawowej.
Zarządzenie to wraz z przekazanymi wytycznymi stworzyło podstawy dla
sposobu realizacji współpracy archiwów państwowych z podmiotami będący-
42
Por.: P. Wolnicki, Dokumentacja archiwalna biskupstwa częstochowskiego, Piotrków Trybunalski
2005, s. 13–27.
43
Por.: A. Mezglewski, op.cit., s. 198.