ARCHEION

PROTOKOŁY I FORMULARZE Z GŁOSOWAŃ SEJMU CZTEROLETNIEGO 489
o przeprowadzonych głosowaniach. Oprócz ogólnych danych, czyli tematu
głosowanej propozycji i wyników affi rmative (za) i negative (przeciw) z głosowań
jawnych, zamieszcza także osobno wyniki głosowania senatu i sejmu.
To dzięki tym danym udało się zidentyfikować większość imiennych formularzy,
na których nie ma daty i tematu głosowanej propozycji 5 . Oficjalny diariusz
podaje także liczbę osób obecnych, ale wstrzymujących się od głosowania.
W pojedynczym składzie posłów (gdy sekretarzem był Łuszczewski) przeważnie
podawano także liczbę posłów nieobecnych w czasie głosowania. Podobne
informacje znalazły się także w drukowanym w czasie obrad dzienniku
sejmu, jednak nie był on prowadzony przez cały okres trwania 6 . Na bieżąco
informacje publikowano także w wychodzących wówczas gazetach („Gazeta
Warszawska” i „Gazeta Narodowa i Obca” 7 . Zawarte w nich informacje są
mniej szczegółowe niż te, które można znaleźć w diariuszu. Podają tylko ogólne
wyniki głosowania bez wyszczególnienia senatu i sejmu. Ponieważ jednak
w oficjalnym diariuszu są luki oraz zdarzają się ewidentne pomyłki dotyczące
podawanych wyników, trzeba było czasami zadowolić się tylko informacjami
z gazet lub skonfrontować je z danymi z diariusza oficjalnego. W kilku
wypadkach (np. w diariuszu oficjalnym, rękopiśmiennym), przy podawaniu
zsumowanych wyników głosowania senatu i sejmu, ogólny wynik głosowania
był nieprawidłowy 8 .
ści sejmu, w „Gazecie Narodowej i Obcej” podane są tylko wyniki głosowań tajnych, w „Gazecie
Warszawskiej” zamieszczano także wyniki głosowań jawnych, jednak nie zgadzają się one z danymi
znajdującymi się na zachowanych formularzach z głosowań.
5
Dotychczas nie udało się zidentyfikować z całą pewnością jednego formularza (BUW.4.18.2.531)
i kilku tabel z ASCz (t. XIX, k. 287–288 v.; 284–291).
6
Od rozpoczęcia sejmu wychodził Diariusz krótko zebrany Sejmu Głównego Ordynaryjnego
Warszawskiego pod związkiem Konfederacyi Obojga Narodów roku 1788 rozpoczętego, jednak
w zamieszczanych w nim wynikach z głosowania znajdują się często pomyłki; jego kontynuacją był
Dziennik Czynności Sejmu Głównego Ordynaryjnego Warszawskiego pod związkiem Konfederacyi
Obojga Narodów agitującego się (sesje 11 sierpnia 1789–28 czerwca 1791); w nim informacje z głosowań
są dokładniejsze.
7
„Gazeta Warszawska” wychodziła przez cały okres trwania sejmu, „Gazeta Narodowa i Obca”
w latach 1791–1792; ogólnie z obrad sejmu więcej informacji znajduje się w tej drugiej, jeśli chodzi jednak
o głosowania to w kilku wypadkach pełniejsze dane zawarte są w tej pierwszej; podam jeden przykład
— z przeprowadzonych 19 grudnia 1791 r. dwóch głosowań podano w „Gazecie Warszawskiej”
wyniki głosowań jawnych i tajnych, a w „Gazecie Narodowej i Obcej” tylko decydujące, czyli tajne.
8
Taka pomyłka znajduje się np. przy podaniu wyników drugiego z dwóch głosowań przeprowadzonych
18 lutego 1791 r. („Szedł więc na nią powtórzony głośny turnus, z którego, że ma być wzięty do
decyzji projekt JP krakowskiego affirmativé, okazało się wotów w senacie 45, w stanie rycerskim 158.
Zaś, że nie ma być wzięty negativé, w senacie nie było żadnego wotum, a w stanie rycerskim 13. Utrzymało
się zatym w większości w kreskach 193 przeciwko 13, że ma być wzięty do decyzji projekt JPana
krakowskiego”); w podanym opisie nie zgadza się ogólny wynik głosowania affirmatim (45+158 = 203,
a nie 193); gdzieś popełniono błąd; na podstawie zachowanych tabel z głosowania udało się go ustalić —
po policzeniu senatorów wymienionych w tabeli senatu z głosowania okazało się, że brało w nim udział
35, a nie 45 senatorów; po dodaniu 35 senatorów i 158 posłów, uzyskujemy ogólny wynik 193 osób.