ARCHEION

70
ADRIAN NIEWĘGŁOWSKI
wyjaśnić, co oznacza pojęcie „właściwego archiwum” w kontekście składania
oświadczeń woli o skorzystaniu z prawa pierwokupu. Nie mniej ważne jest
wskazanie zasad rozstrzygania sporów kompetencyjnych, ilekroć więcej niż jedno
archiwum uznałoby się za właściwe do skorzystania z prawa pierwokupu.
Konieczne jest także dostosowanie terminologii ustawy o archiwach do konstrukcji
aktualnie wykorzystywanych w prawie cywilnym. Nie można akceptować
istnienia w ustawie sformułowań sugerujących, że własność materiałów
archiwalnych może przejść na Skarb Państwa na mocy „decyzji” organów niepaństwowych
jednostek organizacyjnych, skoro nawet darowizna ma w prawie
cywilnym postać umowy. Jest to oczywiście tylko jeden z wielu przykładów
nieścisłości rozwiązań ustawy o archiwach, będący jednak, jak sądzę, dobrą ilustracją
potrzeby dokonania w niej szybkich zmian.
Baczniejszej uwagi wymaga uwzględnienie prawno-autorskiego statusu materiałów
archiwalnych. Autorów wielu z nich trudno jest często ustalić, z drugiej
strony warto, by materiały tego typu, mówiąc kolokwialnie, ujrzały światło
dzienne i zostały opublikowane. Można rozważać, jakie kroki archiwa powinny
podjąć w celu ustalenia podmiotów autorsko-uprawnionych, ażeby nie narazić
się na zarzut naruszenia cudzych praw. Kwestii tych dotyczy niedawno uchwalona
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/28/UE z 25 października
2012 r. w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z dzieł
osieroconych 61 . Problematyką tej dyrektywy nie mogę w tym miejscu szerzej się
zajmować, jednak pozostawia ona państwom członkowskim Unii Europejskiej
pewien margines swobody w kontekście rozwiązania problemów związanych
z trudnościami w „odszukaniu” podmiotów uprawnionych do archiwaliów. Być
może stosowne rozwiązania należałoby implementować właśnie w ustawie o archiwach.
Planowane jest również wprowadzenie do polskiego porządku prawnego
nowej regulacji prawnej dotyczącej rzeczy znalezionych 62 , która również ma
dotyczyć kwestii poszukiwania osób uprawnionych m.in. do rzeczy mających
wartość naukową, historyczną lub artystyczną. Jest to problem ważny dla archiwów,
istotny także z punktu widzenia dyrektywy w sprawie dzieł osieroconych,
co oznacza, że należałoby prace legislacyjne prowadzić na całym tym obszarze
(tzn. ustawa o archiwach, ustawa o rzeczach znalezionych, implementacja dyrektywy),
a nie w sposób „wycinkowy”, w oderwaniu od szerszego spojrzenia
na tę problematykę.
61
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, nr L 2012.299.5.
62
Por. w związku z tym założenia do projektu ustawy o rzeczach znalezionych i niektórych innych
ustaw: .